Huttentocht in de Berchtesgadener Alpen

Nationaal Park Berchtesgadener Alpen

Het in 1978 geopende Nationaal Park Berchtesgaden beslaat een oppervlakte van 210 vierkante kilometer. Het enige Duitse nationale park in de Alpen ligt in het zuidoosten van Duitsland, op een steenworp afstand van Salzburg. Het symbool van het park is de ongenaakbare Watzmann (2.713 m). De tweede grote trekpleister is de Königssee, een romantisch, fjordachtig bergmeer met een diepte van 190 meter. De Kirche St. Bartholomä aan de voet van de oostwand van de Watzmann is een van de meest gefotografeerde motieven van de Bondsrepubliek. Sinds 1990 is het Nationaal Park Berchtesgaden ook door de Unesco als biosferenreservaat erkend.

Binnen de ecologische kernzone, die ongeveer twee derde van het nationale park beslaat, heeft natuurbescherming absolute voorrang. Zeldzame diersoorten zoals de alpensteenbok en de steenarend vinden er een refugium. Ook talloze gemzen en een van de grootste groepen alpenmarmotten van de Alpen leven hier. In een derde van het nationale park zijn ook traditionele activiteiten (o.a. almen, visserij en scheepvaart) toegelaten. In het nationale park bevinden zich nog steeds zo’n 25 almhutten. Op de almen graast meestal jong vee, slechts in uitzonderlijke gevallen wordt nog boter of kaas vervaardigd.

De gemaakte tocht

Wij maakten een zesdaagse huttentocht van in totaal 66 km met begin en einde in Schönau am Königssee. Vandaar varen rondvaartboten naar Kessel (beginpunt wandeling) en diverse andere plaatsen langs het meer. De lengte van de etappes varieert van 7 tot 15,5 km, goed voor dagelijks 3,5 tot 8 uur lopen.

Zwaarte van de huttentocht in de Berchtesgadener Alpen

Gemiddeld. De hoogteverschillen zijn soms aanzienlijk (tot 1.000 m klimmen en 2.000 m dalen per dag) en een redelijke conditie is dus wel gewenst.

Moeilijkheidsgraad

Tredzekerheid is een vereiste en je moet ook geen last van hoogtevrees hebben. Sommige etappes zijn met draadkabels beveiligd en sluiten wat licht klauterwerk in. Let bij vochtig weer op voor gladde boomwortels en rotsen!

Navigatie

De samengestelde route is goed gemarkeerd en bewegwijzerd. Meestal is een duidelijk pad aanwezig, dat in ruige bergflanken vaak tot een smal bergpad (Steig) wordt herleid. In rotsachtig terrein geven verfstrepen (rood/wit/rood) de te volgen route aan. Bij nevel/slecht weer kan de oriëntatie in het karstlabyrinth van het Steinernes Meer problemen geven. Bij wegkruisingen zijn in de regel gele wegwijzers neergezet. Deze verstrekken informatie over de bestemmingen, de duur en de nummers van de te volgen paden, terwijl een kleurencode een idee geeft van de moeilijkheidsgraad: blauwe routes zijn gemakkelijk (duidelijk pad, meestal moderate stijging, geen gevaarlijke afgronden), rode routes zijn lastiger (smalle, soms rotsachtige paden, meestal steil, korte passages langs afgronden, die soms met draadkabels zijn beveiligd), zwarte routes zijn voorbehouden aan ervaren bergwandelaars die tredzeker zijn en geen last van hoogtevrees hebben (gevaarlijke afgronden, klauterpassages met of zonder beveiliging door draadkabels).

Beste seizoen voor de huttentocht

De beste periode is van juni tot eind september. Houd er wel rekening mee dat het van half juli tot augustus en tijdens de weekends in september vaak zeer druk is. Slaapplaatsen in populaire hutten dienen in de piekperiodes lang van tevoren te worden gereserveerd. Om je een idee te geven: het Watzmannhaus trekt jaarlijks 10.000 bezoekers!

Vervoer naar de Berchtesgadener Alpen

Auto: Utrecht – Berchtesgaden is 950 kilometer.
Vliegtuig: vliegen naar München. Vanaf de luchthaven met de trein verder naar Berchtesgaden (overstappen in München Ost en Freilassung). Reisduur: 3 uur en 15 min. 
Trein: Amsterdam – Berchtesgaden, reisduur 11 uur, 2 tot 3 keer overstappen.

Vervoer ter plaatse

Bus: Vanaf Berchtesgaden bereik je met lijn 841 of 842 in 10 minuten Schönau am Königssee. Informatie en dienstregeling: www.rvo-bus.de
Boot: De rondvaartboten op de Königssee varen van half april tot half oktober om het half uur (of vaker). In het hoogseizoen (eind juni tot half september) vertrekt de eerste boot om 8 uur vanaf Schönau am Königssee, de laatste terugvaart vanaf Kessel is dan om 18.40 uur. Tijdens de rest van het seizoen zijn er minder verbindingen. Behalve Schönau en Kessel worden ook St. Bartholomä en Salet aangevaren. In Schönau vertrekken de boten vanaf Seelände. Prijsindicatie: Königssee – Kessel € 5 (enkel). Informatie: www.seenschifffahrt.de

Onze slaapplaatsen

• Hotel Edelweiß****
  Maximilianstraße 2
  D-83471 Berchtesgaden
  T: +49-8652-9 79 90
  info@edelweiss-berchtesgaden.com
  Zeer comfortabel wellness hotel in het centrum van Berchtesgaden.
• Gotzenalm (1.685 m)
  Rudi Klecker
  T: +49-8652-69 09 00 (seizoen), +49-8652-97 91 15 (buiten seizoen)
  101 slaapplaatsen. Geopend van eind mei tot half oktober. Berggasthof op een alm hoog boven de Königssee. Vanaf de nabije Feuerpalfen (15 min. lopen) heb je een schitterend uitzicht op het 1.100 m dieper gelegen meer en de oostflank van de Watzmann.
• Wasseralm (1.416 m)
  Monika en Horst Schellmoser
  T: +49-8652-609 11 60 (seizoen), +49-8652-98 58 02 (buiten seizoen)
  E: monikabgl@web.de
  40 slaapplaatsen (alleen Matratzenlager!). Geopend van eind mei tot begin oktober. Eenvoudige, sfeervolle historische almhut. Reserveren bij voorkeur telefonisch bij de waard.
• Kärlingerhaus (1.631 m)
  Siegfried en Gabi Hinterbrandner
  T: +49-8652-609 10 10 (seizoen), +49-8650-513 (buiten seizoen)
  E: info@kaerlingerhaus.de
  220 slaapplaatsen. Geopend van eind mei tot half oktober. Deze grote DAV-berghut ligt aan de voet van het Steinernes Meer, met heerlijk uitzicht op de Funtensee. Reserveren alleen via e-mail.
• Wimbachgrieshütte (1.326 m)
  Bernd en Lisbeth Kreh
  T: +49-8657-344 (seizoen)
  72 slaapplaatsen. Geopend van half mei tot half oktober. De hut van de NaturFreunde Deutschlands uit München is een gezellige oase omgeven door de machtige rotswanden van Watzmann, Großer Hundstod en Hochkalter.
• Watzmannhaus (1.930 m)
  Annette en Bruno Verst
  T: +49-8652-96 42 22 (seizoen), +49-8652-97 94 44 (buiten seizoen)
  212 slaapplaatsen. Droogkamer. Geopend van half mei tot half oktober. De in 1888 gebouwde en in 1894 en 1911 uitgebreide DAV-hut is prachtig gelegen op de Falzköpfl, de noordelijkste uitloper van de Watzmann. De ecologische hut met foto-elektrische cellen is HET uitgangspunt voor tochten in het Watzmann-gebied (Hocheck, Mittelspitze, Watzmannoverschrijding).
• Kührointhütte (1.420 m)
  Ralf Voss
  T: +49-171 35 333 69
  E: ralfvoss@aol.com
  Prachtig gelegen, tegenover de Bergopfer-Gedenkkapelle St. Bernhard en met blik op het Watzmann-massief. Prima keuken en warme douches (!). Geopend van half mei tot half oktober. Reservering bij voorkeur per e-mail.

Eten en drinken tijdens de huttentocht in de Berchtesgadener Alpen

In de meeste berghutten kunnen overnachtingen met ontbijt of met halfpension worden geboekt. Ook een lunchpakket is vaak verkrijgbaar (op de vooravond te bestellen). In Schönau, St. Bartholomä en Ramsau zijn er diverse restaurants. Voor een hapje of een drankje kun je onderweg ook terecht in het Wimbachschloss (Wimbachtal).

Tip: vraag in de hut ’s avonds naar de Enzian, een pittige schnaps op basis van gentiaanwortels. De Grassl Funtensee Edelwurz-Enzian is de beste.

Uitrusting

De Watzmann-ronde is een alpiene tocht. In functie daarvan moet ook de uitrusting worden samengesteld. Onmisbaar zijn wind- en waterdichte regenkledij, (fleece)pullover, goed ingelopen bergwandelschoenen, EHBO-set, wandelstokken, kaart en kompas/gps, een slaapzak en/of huttenslaapzak, een handdoek en een fluitje/zaklamp voor noodsignalen. Voor de Watzmann-overschrijding en klettersteigen zijn bovendien een klettersteigset, helm en handschoenen onmisbaar.
 

Tips

Haus der Berge
In dit moderne bezoekerscentrum, geopend op 24 mei 2013, ervaar je alles over de verschillende biotopen en ecologische samenhangen in het Nationaal Park Berchtesgaden. Tijdens een ‘bergtocht’ door de boeiende expositie ‘Verticale wildernis’ wandel je door de leefruimten water, bos, alm en rots en maak je kennis met het volledige spectrum van het leven in het nationale park.
www.haus-der-berge.bayern.de.

Erlebnisbergwerk Berchtesgaden
In deze belevenismijn neemt een spannende multimedia-presentatie je mee op een tijdreis door de wereld van de zoutwinning, die in 1517 begon. Sinds 2007 is het Salzbergwerk Berchtesgaden voor het publiek toegankelijk.

* Klettersteigen in Berchtesgaden
Ook voor klettersteigliefhebbers heeft Berchtesgaden veel te bieden. Gevorderden vinden in de Hochthronsteig (C/D) en de Pidinger Klettersteig (D) een mooie uitdaging. De populairste Klettersteig is de Isidor-Klettersteig op de Grünstein (1.306 m), de laagste top van het Watzmann-massief (hoogteverschil 400 m, duur 2-3 uur). De standaardroute heeft de moeilijkheidsgraad C, enkele varianten zijn met de moeilijkheidsgraad D/E aangegeven. Het begin van de klettersteig is vanaf Schönau te voet bereikbaar via weg nr. 445 (een infopaneel voorbij de bob- en rodelbaan markeert de toegang). Aan het einde van de route kun je voor een hapje of een drankje terecht in de Grünsteinhütte (www.gruensteinhuette.de). Meer informatie onder www.klettersteig-gruenstein.de. Voor alle klettersteigen zijn een klettersteigset, helm en handschoenen onontbeerlijk.

Wie geen ervaring heeft, volgt best eerst een cursus (6 uur, € 79 incl. huur uitrusting) of gaat met een gids op pad. Meer onder www.klettersteigschule.de

Gidsenbureaus

* Berchtesgadener Bergführer
Hier kun je onder meer gidsen huren voor de Watzmann-overschrijding (vanaf € 200 p.p. bij 3-4 deelnemers) en diverse andere tochten.

* Salewa Klettersteigschule
Gidsen en cursussen voor klettersteigen in Berchtesgaden (zie boven) en daarbuiten.

De route van dag tot dag

Dag 1: Kessel – Gotzenalm
Lengte: 7 km
Tijd: 3-3,5 uur
Hoogteverschil: 1.080 m stijgen.
Met een van de rondvaartboten van de Bayerische Seen-Schifffahrt vaar je van Schönau tot Kessel. Laat de kapitein wel even weten dat je de boot daar wilt verlaten, aangezien deze halteplaats alleen op aanvraag wordt aangedaan (wil je vanaf Kessel de boot nemen, dan dien je dit eveneens aan de kapitein mee te delen d.m.v. het oranje schuifpaneel aan de wal, procedure wordt daar uitgelegd).

Vanaf Kessel volg je weg nr. 494 (Reitsteig), een leuk bospad, dat in talloze bochten omhoog slingert en even ten zuiden van de Gotzentalalm in een brede almweg uitmondt. Deze (weg nr. 493) leidt ten slotte in zuidelijke richting naar de Gotzenalm omhoog.

Dag 2: Gotzenalm – Wasseralm
Lengte: 10,5 km
Tijd: 3,5 uur
Hoogteverschil: 510 m stijgen en 560 m dalen
Vanaf de hut volg je aanvankelijk weg nr. 493 (Reitweg). Het pad voert eerst door een sprookjesachtig bos, klimt dan boven de boomgrens uit en leidt, deels langs diepe afgronden, verder naar het oosten. Bij de Mitterhüttenalm (ruïne) mondt het pad uit in weg nr. 416, die je naar het zuiden volgt. Na een lange afdaling in de Landtalgraben gaat het zo’n 400 m steil opnieuw de hoogte in over een smal pad, dat langs diepe afgronden voert. Dit traject maant tot voorzichtigheid aan, vooral bij vochtig weer. Hier en daar zijn draadkabels ter beveiliging aangebracht. Ten slotte door het bos verder naar de Wasseralm.

Dag 3: Wasseralm – Kärlingerhaus
Lengte: 9,5 km
Tijd: 4 uur
Hoogteverschil: 550 m stijgen en 440 m dalen
Vanaf de Wasseralm volg je weg nr. 416 door een wild oerbos naar de 1.719 m hoge Halsköpfl (mooi uitzicht over de Königssee). Je daalt vervolgens door het bos af naar de Schwarzsee (1.568 m), een idyllisch bergmeer. Via een beboste kam bereik je de Grünsee (1.474 m), nog een mooi bergmeer. Een steile klim over de Himmelsleiter (300 houten treden!) brengt je naar het hoogste punt van de etappe (1.735 m). Ten slotte via weg nr. E10 lichtjes dalend naar het zuiden verder tot het Kärlingerhaus.

Dag 4: Kärlingerhaus – Wimbachgrieshütte
Lengte: 10 km
Tijd: 5 uur
Hoogteverschil: 670 m stijgen en 960 m dalen.Vanaf het Kärlingerhaus met matige stijging over weg nr. 412 omhoog tot aan de Schönbichlalm (ruïne). Vanaf hier over weg nr. 420 verder omhoog richting Großer Hundstod. Laat de weg naar het Ingolstädter Haus, die op een bergrug in het westen zichtbaar is, links liggen en stijg verder in noordwestelijke richting (weg nr. 411). Verfstrepen markeren het verloop van de route over de ruige kalkrotsen van het Steinernes Meer, een uitgestrekt karstgebied. Er komt ook wat licht klauterwerk aan te pas. Vanaf het Hundstodgatterl (2.185 m), het hoogste punt van de etappe, ontvouwt zich een schitterend uitzicht op de zuidwand van de Watzmann. Met wat geluk zie je er gemzen en marmotten. Er volgt een lange steile afdaling, eerst over sneeuwvelden, nadien over ruwe rotsen naar de Trischübelpass (1.764 m). Vanaf hier volg je weg nr. 411/421 en daal je over ruige puinhellingen (opgelet: steenslaggevaar!) verder af naar de Wimbachgrieshütte (1.327 m) in het Wimbachtal.

Dag 5: Wimbachgrieshütte – Watzmannhaus
Lengte: 15,5 km
Tijd: 5-6 uur
Hoogteverschil: 660 m dalen en 1.310 m stijgen.
Vanaf de Wimbachgrieshütte voert een breed pad (weg nr. 421) gemakkelijk door het bosrijke Wimbachtal naar het Wimbachschloss (café) en verder naar Ramsau/Wimbachbrücke (diverse restaurants, pensions), waar je de Wimbach ovesteekt. Na de brug rechtsaf en weg nr. 441 volgen, een breed bospad dat via de Stubenalm naar de Mitterkaseralm (café) omhoog leidt. Een smal bergpad (weg nr. 444) zigzagt verder naar de mooi gelegen Falzalm en slingert verder over almen omhoog. Via een stel houten trappen bereik je ten slotte het Watzmannhaus (.1930 m).

Dag 6: Watzmannhaus – Hocheck – Kührointhütte - Schönau
Lengte: 14 km
Tijd: 7-8 uur
Hoogteverschil: 720 m stijgen en 2.020 m dalen.
Neem voor de tocht naar de Hocheck (2.651 m) alleen het nodigste mee en laat overbodige uitrusting achter in het Watzmannhaus. De beklimming vereist tredzekerheid en je moet ook geen last van hoogtevrees hebben!

Volg vanaf het Watzmannhaus (1.930 m) weg nr. 441, die aanvankelijk met enige haarspeldbochten tot onder de schouder van de Hocheck omhoog zwiept. Een steile rotswand (Hochecksteig) wordt m.b.v. draadkabels overwonnen. Daarna gaat het, steeds westelijk van de graat blijvend, verder omhoog, eerst over rotsen en puin, ten slotte over gladgeslepen, maar goed begaanbare rotsplaten verder naar het kruis op de top van de Hocheck. Vlakbij staat een eenvoudige noodschuilhut.

Via dezelfde weg terug naar het Watzmannhaus en verder tot de Falzalm. Hier ga je nu rechtsaf en volg je weg nr. 442 naar de Kührointhütte (1.420 m). Let op: deze route (Falzsteig) is zwart gemarkeerd. Steile stukken zijn met draadkabels beveiligd. De Kührointhütte (café, overnachting) lokt met een heerlijk terras. Voor de afdaling kies je weg nr. 443, die steil door het bos omlaag voert. Onderweg kom je langs de Klingeralm. Je passeert de toegang tot de Isidor-Klettersteig (zie verder) en de plaatselijke bob- en rodelbaan en komt ten slotte uit bij de grote parkeerplaats ten noorden van de Königssee (630 m).

*  Variant (moeilijker): Watzmannhaus – Hocheck – Kührointhütte – Rinnkendlsteig – St. Bartholomä
Lengte: 13,5 km
Tijd: 7-8 uur
Hoogteverschil: 720 m stijgen en 2.030 m dalen.
Bij droog weer geniet de afdaling via de Rinnkendlsteig zeker de voorkeur. De keuze voor deze variante zal echter ook worden bepaald door het tijdstip. Kijk voor je op pad gaat of je voldoende tijd hebt om de (laatste) boot in St. Bartholomä te halen. Het is geen goed idee deze zeer steile afdaling door rotsachtig terrein te beginnen, wanneer de tijd krap is. Als je de laatste boot mist, heb je een probleem. In St. Bartholomä is geen overnachtingsmogelijkheid en er is ook geen pad langs de oever van het meer; een extra boot laten komen, is peperduur...

Het routeverloop is tot de Kührointhütte identiek met etappe 6. Volg vanaf de hut weg nr. 443 door het bos tot het uitzichtpunt Archenkanzel (heerlijke blik op de Königssee). Daarna wordt het lastiger: ook de Rinkenndlsteig is immers een zwarte route, die tredzekerheid vereist en gedeeltelijk met draadkabels is beveiligd. Vanaf St. Bartholomä (café) vaar je met de boot terug naar Schönau am Königssee.

* Variant (moeilijker): Watzmann-overschrijding
Watzmannhaus – Hocheck – Mittelspitze – Südspitze - Wimbachgrieshütte
Lengte: 8,5 km
Tijd: 9-10 uur
Hoogteverschil: 950 m stijgen en 1.540 m dalen.
De overschrijding van de drie toppen van de Watzmann wordt vaak als de ‘koningstocht’ van de Berchtesgadener Alpen beschreven. Deze bijzonder lange graatwandeling voert vanaf het Watzmannhaus over Hocheck, Mittelspitze en Südspitze naar de Wimbachgrieshütte. Grote delen van de route zijn met draadkabels beveiligd. Desondanks is de Watzmann-overschrijding zeker geen Klettersteig, maar een gemarkeerde alpiene graatroute, die over grote afstanden onbeveiligd over messcherpe graten met gevaarlijke afgronden aan weerskanten voert. De tocht is dan ook voorbehouden aan zeer ervaren bergwandelaars, die over een uitstekende conditie beschikken, absoluut tredzeker zijn en geen last van hoogtevrees hebben. Regelmatig moet zonder enige beveiliging worden geklauterd (moeilijkheidsgraad I-II). Stabiel weer is een absolute vereiste. Bij onweersdreiging is de graat levensgevaarlijk! Ook bij sneeuw en ijs wordt het een linke onderneming. Een klettersteigset en helm zijn onmisbare accessoires. De klettersteigset wordt normaal gezien gebruikt vanaf de Hocheck. Wanneer je merkt dat je in tijdnood raakt of bij opkomend slecht weer moet je uiterlijk bij de Mittelspitze omkeren! Bij de lange afdaling naar de Wimbachgrieshütte heerst steenslaggevaar (helm!), o.a. door wandelaars die hogerop onderweg zijn. Tussen de Südspitze en de Wimbachgrieshütte is er geen GSM-net!

Wandelkaarten

• Kompass, 794 – Berchtesgadener Land/Königssee/Nationalpark Berchtesgaden, 1:25.000. Geplastificeerde, zeer gedetailleerde wandelkaart. Door de auteur gebruikt.
• Deutscher Alpenverein, BY21 – Nationalpark Berchtesgaden/Watzmann, 1:25.000.

Wandelgidsen

• Hüttentrekking Ostalpen, uitg. Rother. Duitstalig. Beschrijving van 32 meerdaagse trektochten, waaronder één rond de Königssee (niet helemaal hetzelfde traject).
• Berchtesgadener Land – die schönsten Tal- und Höhenwanderungen, uitg. Rother. Duits. 51 dagtochten in het betreffende gebied.

Handige sites

• Nationaal Park Berchtesgaden
• Weerbericht van Deutscher Alpenverein
• Gemeenschappelijk toerenportaal van de alpenclubs uit Duitsland, Oostenrijk en Zuid-Tirol.
• Bergreddingsdienst
• De enige Duitse gentiaanstokerij