Wandelen in Schotland: de mooiste gebieden en routes
Schotland bestaat uit woest bergterrein met rivieren, meren, moors en maar liefst 282 munro’s waarvan de hoogste van Groot-Brittannië; de legendarische Ben Nevis (1343 m). Kortom, een hotspot voor wandelaars. Dit zijn de zes gebieden die je niet mag missen, plus een overzicht van de mooiste meerdaagse routes van Schotland.
Geografie van Schotland
Schotland wordt doorsneden door de Great Glen, een ruim 100 km lange vallei tussen Inverness en Fort William. Minder romantisch omschreven: een lange scheur in de aardkorst die grotendeels gevuld is met water, o.a. dat van Loch Ness. Al dat water samen vormt het Caledonian Canal. In het oosten, bij Inverness, eindigt dat in de Moray Firth, een grote zeebaai.
Ten zuiden van de Great Glen liggen de Grampian Mountains met in de oostelijke uitlopers de Cairngorms. Meer naar het westen bij Fort William liggen imposante bergen als Buchaille Etive Mor (1022m), Bidean nam Bian (1148m) en Ben Nevis (1343m). Ten noorden van de Great Glen liggen de Noordelijke Hooglanden, waarvan het westelijke deel tot het natste, winderigste en schaarst bewoonde gebieden van Groot-Brittannië hoort. De kustlijn van Schotland is woest en rafelig. Voor de westkust liggen onder meer de Hebriden en in het noorden de Orkney Islands. Het grensgebied tussen Engeland en Schotland heet The Borders. Genoeg moois om de komende tijd je wandelvakanties in Schotland te plannen!
De mooiste wandelgebieden van Schotland
1. Schotland, kust en eilanden
Het vasteland van Schotland heeft een kustlijn van 9911 kilometer, en met de eilanden erbij opgeteld is dat zelfs 16.490 kilometer. De westkust heeft diepe inhammen; de oostkust is minder rafelig, maar heeft zeebaaien en zandstranden. De Schotse kust is misschien wel op z'n ruigst bij Cape Wrath, het noordwestelijkste puntje van het Britse vasteland en eindpunt van een de zwaarste trails van Schotland: de Cape Wrath Trail. Deze wandelroute voert vanaf Fort William via de ruige kliffen van Knoydart dwars door de onherbergzame Schotse hooglanden naar Cape Wrath.
De Orkney Eilanden
Heel anders ervaar je de kust op de Orkney Eilanden, de archipel ten noorden van Schotland. Opvallend hier zijn de mystieke sfeer, de weidsheid en stilte plus de vele archeologische wonderen.
De eilanden Arran en Kintyre
Ook populair onder wandelaars is het eiland Arran, gelegen in de Firth of Clyde, de zeearm ten westen van Glasgow. Het eiland is klein, maar het landschap groots met ruige pieken in het noorden en groene heuvels in het zuiden. Ook aan stranden is er geen gebrek. Arran ademt de sfeer van de Hebriden (eveneens eilanden voor de Schotse westkust), al is het klimaat er heel anders: zeer mild. Dat komt doordat het in de beschutting ligt van Kintyre, ook een (schier)eiland waar het geweldig wandelen is. Het wordt omspoeld door de Atlantische Oceaan en bestaat uit glooiende heuvels, vissersdorpen en verborgen baaien waar je vaak zeehonden en soms zelfs walvissen kunt spotten. Kriskras over het schiereiland loopt de Kintyre Way (160 km, 4-6 dagen wandelen).
De Hebriden
Eilanden met een bijzondere status zijn de Hebriden, opgedeeld in de Binnen-Hebriden (het dichtst langs de Schotse westkust) en de Buiten-Hebriden. Isle of Skye is het grootste eiland van de Binnen-Hebriden en heeft een fascinerende natuur: je kunt relaxt wandelen langs de fenomenale kustlijn of je uitsloven in de Cuilin Hills, een fraai gebergte met loodrechte wanden en puntige toppen.
2. Noordelijke Hooglanden (noord van de The Great Glen)
Voor avontuurlijke wandelaars is het gebied het neusje van de zalm, voor anderen misschien iets té inspannend. 'The Great Wilderness', ten zuiden van Ullapool is een uitgestrekt, onbewoond berggebied met brede dalen en ruige munro's (bergen hoger dan 3.000 voet = 914,4 m) waarvan de toppen alleen via steile stenige routes te bereiken zijn. De beloning blijft niet uit: fenomenale vergezichten over het achterliggende bergland en over de westkust. Wie hiervan gaat watertanden trekt z’n wandelschoenen aan voor de eerder genoemde Cape Wrath trail.
3. Grampian gebergte (zuid van The Great Glen)
De Grampians vormen de Schotse hooglanden ten zuiden van de Great Glen. In de oostelijke uitlopers ervan ligt National Park Cairngorms, een granietmassief met steile geulen en wanden. Minder markant zijn de 'toppen': kale plateaus met aan de voeten ervan bossen. Een monotoon gebied volgens de een, terwijl andere wandelaars watertanden van het weidse geheel van afgeplatte toppen en eindeloze hellingen.
De bergen van Lochaber
Meer naar het westen liggen de bergen van Lochaber, met ondermeer Ben Nevis, niet de mooiste, maar wel de hoogste Britse bergtop. Kenmerkend voor de Lochaber-bergen is het alpien aandoende landschap van wilde pieken, smalle graten, steile wanden en stille zijdalen. De dalen zijn vaak moerassig, met prachtige rivieren en watervallen en met soms uitbundige begroeiing (zoals in de schitterende zijdalen van de Three Sisters bij Glen Coe). De grillige bergtoppen bieden uitzicht over zee richting Skye en wandelroutes vind je er in overvloed. De populairste is de West Highland Way en de zware bergvariant erop, de Highland High Way, dwars door de hooglanden langs Loch Lomond, Ben Lomond, Rannoch Moor, Glen Etive, Glen Coe en het Marmores-gebergte.
Loch Lomond and The Trossachs National Park
Ten zuiden van Lochaber ligt het populaire Loch Lomond and The Trossachs National Park. Loch Lomond is het grootste (65 km kustlijn) en volgens velen mooiste meer van Groot-Brittannië. De omgeving bestaat uit vriendelijke dorpen, beboste heuvels en glooiend platteland, prima geschikt voor relaxte wandelingen (o.a. de munro Ben Lomond op) waarbij de vele meren en meertjes - Loch Katrine, Loch Achray, Loch Ard - zorgen voor een romantisch randje. Populaire uitvalsbases zijn Callander en Drymen. Dit is ook het gebied waar de paden van de Rob Roy Way te vinden zijn.
4. Schotse Laaglanden (Central Lowlands)
De breuklijn die de Schotse Hooglanden scheidt van de Schotse Laaglanden (Central Lowlands) loopt dwars door het Loch Lomond & The Trossachs National Park. In de Laaglanden is het landschap open en groen, meer naar het noorden voeren de wandelingen langs uitgestrekte glens en (over) rotsachtige pieken.
Voor wie de Schotse Laaglanden van kust naar kust wil verkennen (en niet vies is van verharde landwegen en paden) is de John Muir Way (215 km) een aanrader, vernoemd naar de oprichter van het systeem van nationale parken in de VS (niet te verwarren met de John Muir Trail in Californië).
5. Zuid-Schots Bergland (Southern Uplands)
Zuidelijk van de Laaglanden vind je het Zuid-Schotse Bergland. 'Southern Uplands' geheten omdat het 300-400 m boven de zeespiegel ligt en het bergen herbergt van zo'n 840 m hoog. In Dumfries & Galloway ligt de machtige Merrick, met 843 meter net niet hoog genoeg om zich een munro te mogen noemen. In het oosten liggen de glooiende Moorfoot en Lammermuirruggen.
De Southern Upland Way doorkruist het Zuid-Schots Bergland van kust naar kust. Je wandelt langs kronkelende riviertjes, struint over heidevelden, beklimt eens een topje (710 max) en doorkruist dalen die dwars op het pad liggen. Challenging en misty. Een van de allermooiste trajecten is door de Tweed-vallei tussen Beattock en St Mary's Loch.
6. De Schotse Grensregio (The Borders)
Niet alleen om de natuur - glooiende heuvels in het westen en vriendelijke dalen plus de schilderachtige kust van Berwickshire in het oosten - maar ook om de geschiedenis zijn The Borders een wandelvakantie waard. Ooit werden in deze nu vredige streek heftige grensoorlogen tussen Engeland en Schotland uitgevochten. Kenmerkend aan de regio zijn de (resten van) machtsbolwerken die nog fier overeind staan of er dramatisch mooi bij liggen, van kloosters en sprookjesachtige kastelen tot spooky ruïnes. Het landschap bestaat uit bossen, heidevelden, heuvels en door rivieren doorsneden dalen, waarvan de Tweed-vallei een van de hoogtepunten is. De heuvels in Galloway (westen) reiken tot 800 meter hoog, vergelijkbaar met die van de Cheviot Hills in het oosten. De kustlijn is grillig en woest.
Wandelen in Schotland
Recht van overpad
Net als Engeland, Wales en Noord-Ierland kent Schotland het recht van overpad (Right of Way). Het verplicht landeigenaren een wandelpad over hun land vrij te houden. Dat maakt dat je lange doorgaande tochten kunt maken. Het neusje van de zalm zijn de officiële, uniform bewegwijzerde langeafstandwandelpaden, de National Trails (in Wales gemarkeerd met een eikel). Veel van de niet-officiële trails vind je op http://www.walkingbritain.co.uk/.
Let er op dat de Right of Way in Schotland zelfs nog ruimer is dan in Wales en Engeland: álle doorgangen die aan bepaalde criteria voldoen, zijn in principe vrij – ook als die nog niet officieel als zodanig zijn erkend. Op Wikipedia vind je veel informatie per ‘land’ over de Right of Way.
Gedragscode
Op al die wandelpaden – door akkers, door beschermde heide, of over kwetsbare kliffen – gelden gedragsregels: de Country Code heet die code in Engeland en Wales.
Nationale Parken & Area’s of Outstanding Natural Beauty
Van de 15 Nationale Parken van het Verenigd Koninklijk liggen er 2 in Schotland (10 in Engeland en 3 in Wales). Nationale Parken zijn gebieden die beschermd zijn vanwege hun mooie landschap, bijzondere wildleven of de culturele waarde. In een nationaal park wordt gewoond en gewerkt – de boerderijen, dorpen en steden zijn eveneens beschermd. In nationale parken zijn bezoekers welkom, juist om ze te laten kennismaken met (de schoonheid van) het park. Ander predicaat dat aan gebieden van uitzonderlijke schoonheid gegeven wordt is Area of Outstanding Natural Beauty (AONB, 46 in totaal in het Verenigd Koninkrijk). Het gaat om uitzonderlijk mooie gebieden die beschermd zijn vanwege hun landschappelijke schoonheid, variërend van woeste kusten en natte gronden tot laag heuvelland en hoger gelegen heide en veengebied. Een AONB verschilt van een Nationaal Park: er zijn minder recreatieve mogelijkheden in een AONB.
De mooiste wandelroutes van Schotland
1. Cape Wrath Trail (326 km)
De Cape Wrath Trail loopt door de meest afgelegen delen van de hooglanden naar het noordwestelijkste puntje van Schotland. Wordt tot de zwaarste langeafstandsroutes in Groot-Brittannië gerekend. Regelmatig moet je rivieren doorwaden. Niet gemarkeerd, tent/bivakzak mee.
2. Southern Upland Way (341 km)
Schotlands Coast-to-Coast-trail langs kronkelende riviertjes omzoomd met bomen. Veel dalen liggen dwars op het pad en de moors zijn vaak mistig. Het hoogste punt van de Southern Upland Way is 725 meter. Schitterend traject tussen Portpatrick en Cockburnspath et de Tweed-vallei. Dagafstanden: 11-43 (!) km.
3. West Highland Way (152 km)
Schotlands allereerste lange-afstand-pad (in 1980 geopend) is uitgegroeid tot een ware pelgrimsreis voor wie de Schotse bergen in al hun grootsheid maar toch met relatief lichte inspanning wil meemaken. 'Lichte inspanning' is uiteraard een relatief begrip voor wie meerdere dagen wandelt, maar gezien de zwaarte van het Schotse bergterrein in het algemeen mag de West Highland Way daartoe gerekend worden.
De WHW loopt van Milngavie bij Glasgow naar Fort William. Van zuid naar noord lopen heeft als voordeel dat je de heersende wind (zuidwest) achter je hebt en dat het terrein geleidelijk aan 'lastiger' wordt. De lengte van de route is 152 km (6-9 dagen).
4. Highland High Way (236 km)
Bergvariant van de West Highland Way (zelfde etappeplaatsen). Dwars door de Schotse hooglanden langs Loch Lomond, Ben Lomond, Rannoch Moor, Glen Etive, Glen Coe en het Marmores-gebergte. Zwaar maar mooi. Niet door de dalen, maar over de toppen, 830-1720 hoogtemeters per dag. De gids van de route (door Heather Connon and Paul Roper) is niet meer te koop. De HHW is niet gemarkeerd, de WHW (153 km) wel. De Highland High Way (132 km) sluit aan op de redelijk nieuwe East Highland Way (132 km), die (nog) niet gemarkeerd is maar waarvan wel een routebeschrijving bestaat, zie www.easthighlandway.com.
5. Great Glen Way (120 km)
De Great Glen Way leidt je dwars door Schotland langs de Great Glen Fault, de grootste breuklijn van Europa, van Fort William naar Inverness. De Great Glen Way is Schotlands vierde Nationale lange afstand wandelroute en is hét rustiger alternatief voor de populaire en drukkere West Highland Way.
Je wandelt over jaagpaden, langs de oevers van spiegelende lochs en door ruisende bossen. Soms zoek je het wat hogerop en heb je prachtig uitzicht over de uitgestrekte vallei en de bergen van de Schotse Highlands. Slapen doe je in vriendelijke B&B’s, Inns en hotels.
6. Ayrshire Coastal Path (160 km)
Langs de kust van de Schotse eilanden met op de achtergrond de bergen van Arran. Evenals de Pennine Way maakt het Ayrshire Coastal Path deel uit van de International Appalachian Trail (een trail in wording die Noord-Amerika met Schotland verbindt).
Het Ayrshire Coastal path is onderdeel van de IAT van Schotland, de Schotse schakel van het International Appalachian Trail (Europe), gelanceerd in oktober 2011. Geologisch onderzoek toont aan dat de Appalachian Mountains en de bergen van West-Europe en Noord-Afrika onderdeel zijn van dezelfde zeer oude Central Pangean Mountains, ontstaan toen meer dan 250 miljoen jaar geleden wat enkele continenten op elkaar botsten en het supercontinent Pangaea vormden.
7. Brian Smailes Coast-to-Coast (206 km)
Het pad doorkruist Argyll (centrale Schotse hooglanden), Perthshire en Fife. Er is één klim, zeshonderd hoogtemeters naar Balquhidder. De route loopt soms langs (grote) wegen en is niet gemarkeerd, maar door Brian Smailes beschreven.
Tip: heel Schotland: munro's
Wie googelt op 'mooie wandelgebieden Schotland' komt ongetwijfeld het woord munro tegen. Een munro is een berg van 3.000 voet (914,4 m) of hoger. Schotland telt 282 munro's, verspreid over het land en Ben Nevis is de hoogste: 4.411 voet, dus 1.345 m hoog. Echte munroists verzamelen munro's. Heb je je lijst compleet? Dan mag je jezelf een completionist noemen. Onder de drie mooiste voor beginners - mooie route naar de top en indrukwekkend uitzicht - noemen ervaringsdeskundigen Ben Lomond (974 m), Schiehallion (1083 m) en Ben Chonzie in Perthshire (931 m). Echte bikkels doen alle munro's in minder dan 40 dagen.
Wandelgidsen en -kaarten
Kijk op de site van reisboekhandel De Zwerver voor wandelgidsen en wandelkaarten over Schotland.
Gratis onderdak voor wandelaars
Verdeeld over Engeland en Schotland liggen zogenaamde bothies (enkelvoud: bothy). Het land kent zo’n 100 van deze mountain bothies. Simpele, gratis onderkomens voor wandelaars, te vinden in de meest afgelegen gebieden van Engeland en Schotland. Het zijn oude mijnwerkershutjes, herdershuisjes of boerderijen die, soms al honderden jaren geleden, verlaten zijn door de bewoners. Sinds de jaren zestig worden ze onderhouden door vrijwilligers van de Mountain Bothy Association. Elders bestaan er wel trekkershutjes, maar in Noorwegen heb je bijvoorbeeld een sleutel nodig en in Nieuw-Zeeland zijn ze lang niet zo goed in kaart gebracht en onderhouden.
Een overzicht van alle bothies vind je op de website van de Mountain Bothies Association. Mocht je in Schotland, waar de meeste hutjes zijn, willen gaan bothieën dan is ‘The Scottish Bothy Bible’ van Geoff Allan een mooie gids. Met veel foto’s en gedetailleerde beschrijvingen van de routes naar de huisjes.
Lees het verhaal op Op Pad over een huttentocht langs bothies in het Engelse Lake District: https://www.oppad.nl/huttentocht-in-het-lake-district
Georganiseerd naar Schotland
Meer wandelen in het Verenigd Koninkrijk
Het Verenigd Koninkrijk is een walhalla voor wandelaars. Niet alleen Schotland, ook Engeland en Wales barsten van de schitterende gebieden en uitgepijlde routes. Wil je daar meer over lezen?
Blijf op de hoogte
Ontvang iedere twee weken tips en inspiratie over de mooiste bestemmingen in je mailbox.
