Schotland voor wandelaars: anders dan in de Alpen

Het blijft verbazend dat zó dichtbij eigenlijk zóveel ruige natuur ligt. Alhoewel Schotland natuurlijk verre van een wildernis is, bekruipt je als wandelaar namelijk verrassend snel dat prikkelende gevoel de rand van de wereld bereikt te hebben. Dat zit 'm niet in de hoogte. In Schotland vinden we Groot-Brittannië's allerhoogste berg, Ben Nevis, op 1.344 m. Niet zo heel hoog als je het met de Alpen vergelijkt. Maar in Schotland telt ruigte meer dan hoogte: paden en markeringen zijn soms nauwelijks aanwezig, de routes vragen handigheid met kaartlezen, het terrein vraagt grote doorzetting vanwege natte veenmoerassen afgewisseld door een chaos van steenblokken, vaak ontbreken bruggen over de rivieren, het weer is uitermate grillig en goed geoutilleerde berghutten of kabelbanen zijn een zeldzaamheid. Bovendien mag je in de Schotse Hooglanden wildkamperen. Dat schept een ongehoorde vrijheid. Ga maar na: Schotland is bijna 2x zo groot als Nederland en strekt zich van de Borders (grensgebied met Engeland) uit tot bijna aan de poolcirkel (de Shetlandeilanden). En al die ruimte wordt door slechts 5 miljoen mensen bewoond. 80% daarvan woont in Edinburgh of Glasgow - reden waarom het in de Hooglanden zo stil is.

Bergwandelen in Schotland vraagt enige inzet: wie meerdere dagen onderweg wil zijn, heeft al snel een forse rugzak vanwege de noodzaak van tent en proviand. Het vraagt ervaring om de 'midges' te vermijden en het vraagt acceptatie om de basic 'bothy's' voor lief te nemen. Maar voor wie hiertoe bereid is, opent zich het absolute wandelmekka. Zoals elk 'mekka' heeft ook deze zo zijn - typisch Schotse - eigenaardigheden. Daarom eerst een nadere omschrijving van de meest opvallende verschijnselen.

Right to roam

Het lijkt zo normaal dat we het recht (denken te) hebben door de bergen te zwerven. Maar de overige delen van Groot-Brittannië is het helemaal niet toegestaan om je buiten de paden te begeven. Alleen in Schotland bestaat het zogenaamde 'Right to roam' dat wandelaars (en géén automobilisten of fietsers!) dag én nacht het recht op vrije toegang tot de meeste niet-gecultiveerde gebieden. Wildkamperen is dus toegestaan voor wie te voet onderweg is door de bergen. Let altijd op lokale beperkingen, bijvoorbeeld i.v.m. de jacht op edelherten (tussen 15 augustus en 15 oktober) en op hoenderen (vanaf 15 augustus tot 10 december). Informatie kun je ter plekke krijgen bij toeristenbureaus.

Behalve rechten, zijn er uiteraard ook verplichtingen. Een soort gedragscode eigenlijk waar iedereen met hart voor de natuur zich doorgaans vanzelf al aan houdt: de Scottish Outdoor Access Code.

Munrobagging

Een 'munro' is een Schotse berg die minstens 914 m hoog is. En 'bagging' is het beklimmen van die bergen waarbij het doel is om ze allemaal - op enig moment - gedaan te hebben. Er zijn er 282. Op dit moment. Want het is nogal een omstreden begrip, zo'n munro: telt nu alleen die ene hoogste top van 916 m of ook die tweede subtop van 915 m? Moeten die subtoppen honderd meter uit elkaar liggen om als afzonderlijke munro in aanmerking te komen of vijfhonderd meter? Er is goed nieuws: het is volslagen onbelangrijk. Waarom het gaat, is dat deze munro's stuk voor stuk schitterende bergroutes vertegenwoordigen. En dat dit 'bagging' ervoor gezorgd heeft dat je zelfs in de meest verlaten uithoeken nog kleine paadjes naar de munro-toppen tegenkomt.

Midges

De 'Highland midge' heeft een vleugelspanwijdte van 2 mm en toch zijn we als de dood voor dit wezen. Eén beet is nog zo erg niet. Het probleem is hun aantal. Midges houden van zweet en weten je dan ook genadeloos te vinden. Maar er valt iets aan te doen. De meest doeltreffende methode is de periode van wandelen aan te passen op hun afwezigheid: namelijk van begin september tot half mei. Verder is het handig (maar praktisch minder makkelijk) om niet in veengebieden te kamperen (moerassen zijn de kraamkamers van midges) en altijd de wind op te zoeken. Valt het muggenhoogseizoen niet te vermijden (juni tot en met augustus), zorg dan voor een binnentent met muggengaas, voor een hoofdnetje en voor muggenwerende middelen die je ter plaatse aanschaft zoals 'Skin so soft' (een bodycreme die niet als muggenwerend middel bedoeld is maar in de praktijk door Schotten succesvol gebruikt wordt) en DEET (met hogere concentraties dan bij ons te koop zijn).

Bothy's

Een bothy is de Schotse variant van een berghut. Waarbij je het idee los moet laten van een knusse berghut waar je achter een dampende Tagesteller aanschuift om later via de douche voldaan onder het roodgeblokte dons te duiken. Delete dát waanidee dus en begin opnieuw. Stel je een stenen schuilhut voor met twee nagenoeg lege ruimtes, hooguit een soort houten plateau om op te liggen en een enkele stoel van dubieus comfort. Met een open haard (waarvoor het hout meestal ontbreekt). Maar met een dak dat niet lekt en gelegen op de meest fantastische plek in the middle of nowhere. Een bothy is altijd open en gratis. Drinkwater is in de directe nabijheid te vinden, reden waarom je je behoefte op minstens 200 m van de hut en minstens 30 m van het drinkwater dient te begraven (een schep is daartoe aanwezig). Op je tent na, heb je voor een bothy-bezoek alles nodig wat je voor een gewone kampeertrektocht ook nodig hebt (zoals slaapzak, mat, kookgerei).

Respecteer de Bothy Code: blijf er niet langer dan 2 nachten; bedoeld voor individuele bergwandelaars en niet voor groepen groter dan 6; niet vlak achter de bothy plassen; laat geen afval of eten achter. Elke bothy is van een andere grondeigenaar, maar alle bothy's zijn in beheer bij de Mountain Bothies Association (MBA), die de vervallen schaapherdershutjes opknapt dankzij donaties van de leden. Deze MBA stelt zich ten doel 'to maintain simple sheltersin remote country for the use of all who love wild and lonely places.'