Mountainbiken in de Sierra Morena, Andalusië

Het artikel hieronder is gebaseerd op de zeven- of achtdaagse reis 'Andalusië, Sierra Morena - Per mountainbike door de groene Andalusische heuvels' van SNP Natuurreizen. Wil je deze reis zelf maken, of ben je benieuwd naar alle ins en outs? Klik dan hier voor meer informatie op de website van SNP. 

We kronkelen ons een weg door de verlaten heuvels van de Sierra Morena. Mijn mountainbike stuiterbalt werkelijk alle kanten op. De route van vandaag blijkt een uitdagend mooi samenraapsel van gravel, stenen, losse zandstroken en helse stijgingspercentages, waar menig wielrenner in de Ronde van Spanje voor zou bedanken.

Deze streek van ham en hitte ligt in het noordwesten van Andalusië, tegen de grens met Portugal. Met de extreme hitte valt het eind september gelukkig wel mee, maar het is nog steeds erg warm en de geur van de beroemde Iberico-ham hangt in de lucht. Deze ochtend kom ik er ook achter dat de witte dorpjes in dit deel van Andalusië vol liggen met stuiterende straten. De plaatselijke keitjes zijn zo hobbelig dat je na drie minuten fietsen al het gevoel hebt dat er minstens twee vullingen loszitten. Een streek naar mijn hart dus, vol heerlijke beloftes en bijzondere verrassingen. Maar laat ik even teruggaan naar het begin van dit gravelavontuur: Sevilla, een week geleden.

Stadse passie

'Bééétis, Béééééétis’, klinkt het uit tienduizenden kelen in het Estadio Benito Villamarín. Het is een doordeweekse maandagavond in de hoofdstad van Andalusië. De tribunes zitten vol met fans van Real Betis Sevilla. Bijna allemaal hebben ze een groen-wit shirt aan van hun favoriete voetbalclub. Vlak voor de aftrap zingen ze de spelers hartstochtelijk toe. Over de negentig minuten daarna kan ik kort zijn: het was een draak van een wedstrijd en Betis verloor in blessuretijd met 2-1 van Mallorca. De fans druipen teleurgesteld af en lopen rustig van de tribunes naar beneden over een tapijt van zonnebloempitten. Dit is overduidelijk dé snack voor Spaanse voetbalfans want de volgende avond spelen de Blanquirrojos (de wit-roden) van de eeuwige stadsrivaal Sevilla FC ook thuis. Opnieuw een bijzonder matige wedstrijd, maar zij winnen wél. Met 2-1 van Valladolid. En wederom liggen de tribunes bezaaid met de uitgespuugde schalen van zonnebloempitten. Ach, het is misschien maar voetbal, maar beide clubs en hun fanatieke fans weerspiegelen wel de ongekende passie in deze bijzondere stad.

Heerlijke chaos

Maandagochtend kwamen we vroeg aan in Sevilla. De zon scheen en de temperatuur was met ruim twintig graden bijzonder aangenaam. Ik was jaren geleden al eens in Sevilla geweest, maar dat was - heel dom! - midden in de zomer. Ik zie het digitale bord met de temperatuur van die middag nog zo voor me: 47°C. Vandaag is het gelukkig heel anders. De stad is heerlijk chaotisch, zoals een mediterrane stad betaamt, maar niet langer overvol met hordes zomerse toeristen. We zitten ook nog een paar weken voor de aangrijpende en verwoestende overstromingen rondom Valencia en in het oosten en zuiden van Andalusië.

Ons plan voor de komende twee weken is duidelijk: eerst de drukte van de stad verkennen, vervolgens op zoek naar de rust van het platteland. We verblijven een paar dagen in Sevilla. Daarna gaan we wandelen en gravelbiken in de Sierra Norte en Sierra de Aracena, twee natuurgebieden in de Sierra Morena. Deze bergachtige streek ligt ten noordwesten van Sevilla, op slechts zo’n anderhalf uur rijden met de lokale bus. Een totaal andere wereld.

Fraaie fietsplannen

Het historische centrum van Sevilla is de afgelopen jaren omgetoverd tot een paradijs voor wandelaars, wat een verademing! We lopen langs La Giralda, de beroemde toren naast de kathedraal en de Patio de los Naranjos. Net als de Dom in Utrecht stond deze toren jarenlang in de steigers, maar na een uitgebreide restauratie staat-ie nu weer te pronken. Smalle straatjes leiden je door prachtige wijken, langs Moorse gevels en oude pleinen. Terwijl je door de diverse buurten slentert, zie je dat Sevilla zich ook aanpast aan een nieuw tijdperk: overal duiken groene fietspaden op. Nieuwe paden verbinden het centrum met de wijken en parken, en maken de stad steeds toegankelijker voor hen die met de fiets een alternatief zoeken voor het drukke auto- en scooterverkeer.

’s Avonds, wanneer de lucht afkoelt en de lichten van de stad aangaan, toont Sevilla een heel ander gezicht. In de tablaos van de stad komt de flamenco tot leven. Na een voorstelling schuif je tot laat aan in een tapasbar of een van de vele terrassen, waar je pas rond tien uur of later een maaltijd bestelt. De Andalusische cultuur draait hier overduidelijk niet om haast, wel om samenzijn en genieten. Als ik een tip mag geven: mis het verrassende Centro Andaluz de Arte Contemporáneo niet. Dit museum, gevestigd in een voormalig klooster, combineert moderne kunst met Andalusische tradities. Het is een oase van rust in de bruisende stad.

Op zoek naar rust

Na de hectiek van Sevilla gaan we op zoek naar de rust van het platteland. Op het Plaza de Armas pakken we de bus naar Aracena, een kleine stad op zo’n anderhalf uur rijden van Sevilla. Bij het lokale busstation worden we opgehaald door Peter-Jan. Jaren geleden alweer is hij met z’n vrouw Monica vanuit Nederland neergestreken in de buurt van Alájar, een wit dorpje met een paar honderd inwoners. Samen hebben ze de oude watermolen Molino Rio Alájar en het omliggende terrein net buiten het dorp omgebouwd tot een rustige plek met een aantal fraaie vakantiehuisjes.

Na een paar relaxte dagen aan het zwembad, afgewisseld met twee pittige en prachtige wandelingen in de omliggende heuvels en bossen, halen we twee mountainbikes uit de schuur. We gaan op pad: twee dagen in de buurt van Alájar en daarna dwars door de Sierra Norte en Sierra de Aracena. Met het fraaie witte stadje Cazalla de la Sierra als eindbestemming. De komende zes dagen fietsen we dagelijks een route van zo’n 30 tot 50 kilometer met ongeveer 1.000 hoogtemeters. Uitdagend genoeg. Althans, dat is het volgens de reisinformatie, die we van SNP hebben ontvangen. Aan de voorgestelde routes hebben we thuis met een online kaart al flink gesleuteld. Ze zijn uitgebreid met extra gravel, kilometers en hoogtemeters. Nou, dat hebben we geweten!

Uitdagende pelgrimsroute

De avond voor vertrek krijgen we nog een ferme waarschuwing van Monica: ‘Pas op voor de wateroversteken. Die zijn verraderlijk glad.’ Ze illustreert haar punt door met een achteloze beweging haar sleutelbeen aan te wijzen. Aha, het constante gevaar van een sleutelbeenbreuk; we zijn gewaarschuwd. De volgende ochtend begint het pad - we kunnen dit met goed fatsoen geen weg meer noemen - letterlijk voor de deur van Molino Rio Alájar. Terwijl de mist langzaam optrekt en plaats maakt voor het zonlicht over de heuvels, stappen we omringd door stilte op onze fietsen. Het enige geluid wordt gemaakt door een paar blaffende honden verderop en het knisperende gravel onder onze wielen. Hier zijn we voor gekomen, het uitdagende genieten kan beginnen.

Los van de reguliere, rustige asfaltwegen blijken de gravelpaden regelmatig een mengeling van weggetjes die al dan niet bestaan. De Spaanse kaartenmakers moeten hier een voorliefde voor fictie hebben gehad, want soms duikt er uit het niets een onverhard pad op, compleet met hek, poort en een ietwat vervaarlijk uitziende, hard blaffende maar – indachtig het spreekwoord - niet bijtende Spaanse hond.

Maar elke beslissing onderweg heeft in dit landschap een prijs: we pakken als alternatieve route een stukje mee van de Via de la Plata, de 1000km lange pelgrimsroute die vanuit Sevilla naar Santiago de Compostella loopt. Zo belanden we op een pad dat zo steil is dat ik halverwege het idee krijg dat ik achteruit de berg af zal rollen. We zochten het avontuur in onbekende omgeving en hier is het. Precies wat we zochten. In één woord: fantastisch!

Hongerige gieren

Het is warm met dik dertig graden en er is geen zuchtje wind te bekennen. Fraaie bordjes met ‘Atención, fin de asfalto’ (Opgelet, einde asfalt) en ‘Por favor, cierren la puerta’ (Hek ajb sluiten) begeleiden onze dagen over de onverharde wegen. Voorbij Real de La Jara fietsen we op de doorgaande weg, maar toch denk ik even dat we de laatste mensen zijn in deze haarspeldkronkelende wildernis. Urenlang zien we niemand en komen we geen auto tegen. Tot ik een bocht omga en plots een merkwaardig tafereel voor me zie: een dode koe ligt achter een hek, omringd door tientallen, misschien wel honderden gieren. Ooit waren de gieren hier bijna uitgestorven, maar nu zitten ze massaal aan hun bloederige lunch. Ze kijken me even streng aan, alsof ze willen beoordelen of ik misschien de volgende gang kan zijn.

Als we verderop stoppen in een lokaal barretje bestel ik wat te eten en kijk ik naar de oude tegeltjes die de muren versieren. Ik spreek matig Spaans en de lokale bevolking nauwelijks Engels, maar dat lijkt er hier helemaal niet toe te doen. De vriendelijke barman en ik begrijpen elkaar toch wel.

Het landschap blijft veranderen en verrassen: de rode aarde onder ons, rotsige gravelwegen die als vergeten littekens door het landschap kronkelen, en plots weer de vele kurkbomen, stevig geworteld in de kurkdroge - aha, vandaar dit woord! - maar vruchtbare bodem. Op de zesde fietsdag is daar ook nog even de wind. Tot nu toe was hij een makke reisgenoot, maar vandaag besluit hij mee te spelen. De wind beukt tegen ons in met een kracht alsof hij ons Andalusië uit wil jagen.

Geheime weg

Dat kan er ook nog wel bij op deze laatste spannende dag. Vanochtend had de eigenaar van B&B Las Navezuelas ons al een sleuteltje meegegeven. ‘Dit is nodig voor een hek van het landgoed verderop.’ fluistert hij en schuift me een papiertje toe met getekende instructies. Dit voelt als een pagina uit een oude avonturenroman, een geheime weg door het Andalusische landschap. Na een geweldige gravelklim vonden we inderdaad een afgesloten hek. We hebben het geopend en de uitgang van het onverharde sprookjespad daarna weer keurig afgesloten.

We fietsen verder over een oude spoorlijn waarlangs mijnwerkers hun ijzererts vervoerden. Waar het ooit groezelig en lawaaierig geweest moet zijn, ligt nu een verstild fietspad. En niets is hier vlak. Zelfs de zogenaamd ‘rustige’ gravelpaden verrassen met uitgesleten bochten, steile stukken en losliggende stenen die tot voorzichtigheid manen. Het is deze week hard werken geweest op de fiets, maar onderweg genoten we met de volste teugen die er bestaan. En dan zit het erop, nog een laatste gravelstrook naar Las Navezuelas en het fietsen is echt voorbij. Maar het avontuur niet, dat gaat nog even door.

Onvergetelijke ontmoeting

Want hoe zit het met de trein op deze laatste middag? Volgens de website van de Spaanse spoorwegen bestaat deze trein dus helemaal niet. Maar hier staat hij dan toch voor ons, als een soort mirakel, op het station van El Pedroso. En keurig op tijd, zoals de eigenaar van de B&B al had gezegd. Deze ‘spooktrein’ brengt ons terug naar Sevilla. Terug naar wat de bewoonde wereld genoemd mag worden.

Met elke meter die we dichter bij de stad komen, denk ik aan het onverharde avontuur dat we achterlaten. Andalusië heeft in korte tijd zijn ruwe charme volledig aan me opgedrongen. Ik ga de hitte, steile beklimmingen en witte lege dorpjes met altijd wel een klein winkeltje missen. Net als al die verraderlijk prachtige gravelpaden en zelfs de rondcirkelende gieren hoog boven ons in het verlaten, grillige landschap.

Van de vurige voetbalfans en flamenco in Sevilla tot de eenzame rust van oneindige gravelwegen in de Sierra Morena. Dit was een onvergetelijke ontmoeting met Andalusië, een provincie die zich overduidelijk niet zomaar prijsgeeft. De verleiding van de afgelopen twee weken smaakt naar meer. Heel veel meer. ¡Hasta pronto, Andalucía!