Feit of Fabel: gevriesdroogde buitensportmaaltijden zijn even gezond als verse maaltijden

Wat is vriesdrogen?

Vriesdrogen is één van de manieren om voedsel ‘lichtgewicht’ te krijgen, naast luchtdrogen en vacuümdrogen. Bij vriesdrogen droog je voedsel bij een zeer lage temperatuur (-50 tot -80 graden) in een speciale vriescel en haal je vervolgens het (meeste) water eruit. Bij luchtdrogen gebruik je geen koelcel, maar een hete oven om het water te onttrekken. Voorbeelden van ‘gedroogde’ voedingswaren vinden we in onze eigen voorraadkast. Denk aan oploskoffie. Denk aan de knapperige vruchtjes in de granola of cruesli. Denk aan melkpoeder of eipoeder.

In alle gevallen van het drogen van voedsel geldt: minder water is minder gewicht. Ideaal dus voor buitensporters die op iedere gram moeten letten, maar ’s avonds geen zin hebben om er met pijl en boog op uit te gaan om de warme hap bij elkaar te jagen. Alleen, gaat dat vriesdrogen niet enorm ten koste van de voedingswaarde (eiwitten, koolhydraten, vetten, mineralen)? Per slot van rekening wil je tijdens je wandel- kano – of fietsreis ook wel de nodige voedingsstoffen* binnenkrijgen en moet de maaltijd niet alleen ‘vullen’.

Vriesdrogen en voedingswaarde

Om maar meteen met de deur in huis te vallen: het antwoord is nee. Vriesdrogen heeft nauwelijks invloed op de voedingswaarde. Sterker nog, doordat groente en fruit onmiddellijk na de oogst worden gedroogd, blijven voedingsstoffen soms zelfs beter behouden dan bij verse producten. Hoe langer groente en fruit namelijk ‘liggen’, hoe meer voedingsstoffen er verloren gaan. Dat gaat best snel, hoewel het verlies bij bijvoorbeeld wortel- en knolgewassen wel minder groot is dan bij bladgroenten. Om een voorbeeld te geven: aardappelen die 12 uur in stilstaand water staan, verliezen 60 procent vitamine C. Voor spinazie en sla is dat nagenoeg niets.

Bij vriesdrogen leg je het proces van ‘achteruitgang’ stil. Bacteriën, schimmels en gisten kunnen zich in een droge omgeving veel minder goed ontwikkelen en de aanwezige voedingsstoffen blijven dus behouden. Daardoor is het ook veel langer houdbaar. Ideaal als je meerdere dagen onderweg bent.

Wat zeggen de experts?

We staken ons licht op bij het Voedingscentrum in Den Haag. Woordvoeder Pascalle Stijger laat ons per mail weten: ‘Groente en fruit uit blik, pot of vriezer bevatten ongeveer evenveel voedingsstoffen als de verse variant. Dat zijn daarom ook gezonde keuzes, mits er geen suiker en/of zout aan is toegevoegd. Ook bij gevriesdroogde producten treedt er weinig verlies van vitamines en andere voedingsstoffen op. Maar ook aan lichtgewicht, gevriesdroogde maaltijden wordt vaak suiker en/of zout toegevoegd.

Wij zien ze daarom niet als vervanging voor ‘normale’ maaltijden. Wel kan het voor een korte tijd een praktische manier zijn om voldoende voedingsstoffen binnen te krijgen, bijvoorbeeld gedurende een trektocht. Maar voor onderweg zijn bijvoorbeeld belegde boterhammen, ongezouten noten of een banaan ook gezonde opties die niet heel zwaar zijn of veel plek innemen en wel veel goede voedingsstoffen leveren.’

Dionni de Vré, oud-eigenaar van Globetrotter Buitensportvoeding, wil wel reageren op de mail van het Voedingscentrum. ‘Bij gevriesdroogd voedsel wordt een complete maaltijd in één zakje gedaan, incl. zout, kruiden, saus(poeder), jus(poeder) etc. Daarmee bepaalt de producent hoe zout, kruidig of zoet jij eet. Globetrotter stelt maaltijden samen die bestaan uit losse ingrediënten die separaat verpakt zijn. Dan heb je wat meer verpakkingsmateriaal, maar je kunt je maaltijd wél naar eigen smaak samenstellen. Zout en suiker zitten dus niet in de ingrediënten, maar zijn apart toe te voegen.’

Verschil in kwaliteit

Ook Prof. Dr. Ir. Ingeborg Brouwer van de Faculty of Health Sciences van de Vrije Universiteit Amsterdam stelt dat de meeste voedingsstoffen in gevriesdroogde maaltijden behouden blijven. ‘Vezels en mineralen blijven vrijwel allemaal bewaard. Voor vitamine C is dat zo’n 90%, maar aan vitamine A gaat wel zo’n 30 tot 40 procent verloren ten opzichte van vers voedsel dat meteen van het land komt. Nu is het zo dat voedingsstoffen ook in verse producten snel teruglopen naarmate ze langer liggen. Daarom wordt voedsel snel gevriesdroogd om zo min mogelijk voedingsstoffen te verliezen.

Het punt is alleen: je weet niets over het hele voorafgaande proces als je je zakje gevriesdroogde chili con carne opent. Hoe snel is het van het land in de vriesdroger gegaan? Misschien is de groente zelfs in Nederland geoogst en in een ander land gedroogd om de kosten te drukken. Of wordt er gewacht op goedkope partijen om producten samen te voegen. Kortom, je hebt geen zicht op het proces van vriesdrogen. Dus je weet ook niet hoeveel voedingsstoffen er uiteindelijk in je zakje eten bewaard zijn gebleven.”

Smaakbeleving en kosten

De conclusie zou mogen zijn dat er geen grote verschillen zijn tussen vers of vriesdrogen, mits voedsel van het land, struik of boom meteen wordt verwerkt. Interessante vraag is nog wel: waarom zouden we dan niet vaker een gevriesdroogde maaltijd op tafel zetten?

Een paar dingen, zegt Dionni de Vré. ‘Gevriesdroogde voedsel heeft natuurlijk een andere smaakbeleving. De structuur is anders en daardoor beleef je het ook op een andere manier. Daarnaast is gevriesdroogd voedsel duurder omdat het hele procedé best kostbaar is. Bij luchtdrogen zijn de kosten wel min of meer gelijk aan die van verse producten. En daarnaast is het natuurlijk ook gewoon het idee. Een pakje openscheuren en daar heet water bij doen is toch minder een ‘feest’ dan groente en vlees zelf snijden en daar iets lekkers van maken. Maar voor buitensporters is het een geweldige uitvinding.’

Conclusie: Feit!

Er zijn nauwelijks verschillen in voedingswaarde tussen vers of gevriesdroogd, mits gevriesdroogde voeding meteen wordt ingevroren en er geen zout en/of suiker aan wordt toegevoegd.

*Mensen hebben dagelijks, naast vitamine C, zo’n 40 tot 50 verschillende voedingsstoffen nodig (bron: Gids voor Vitaminen en Mineralen van Frank Velen)