Twee dagetappes van het Maarten van Rossumpad (LAW-4)

Dit artikel is geactualiseerd in juni 2020. 

Sfeerreportage over het Maarten van Rossempad

Hoe heldhaftig, wreed of gewiekst moet je zijn om vierhonderdvijftig jaar na je dood nog geëerd te worden met een wandelpad? Maarten van Rossum (nee niet díe) is het gelukt.

Maarten van Rossumpad

Het Maarten van Rossumpad (LAW-4) volgt de sporen van de krijgsheer Maarten van Rossum, die leefde van ca. 1478 tot 1555 en in Gelre de omgeving (on)veilig maakte. Het pad voert langs zijn kastelen, burchten en jachtterreinen. Onderweg passeer je de Betuwse uiterwaarden, de nieuwe natuur langs Maas en Waal, de Bommeler- en Tielerwaard, de heuvelachtige Veluwe, Salland en de vallei van de Vecht. Meer over het complete pad vind je op www.maartenvanrossumpad.nl. Wij gingen op zoek naar twee mooie aaneengesloten etappes voor een weekend weg. De keuze viel op Waardenburg – Wadenoyen (dag 1, 21,1 km) - Ravenswaaij (19,4 km) en liepen door rivierenlandschap, polders, fruitteeltgebieden.

Maarten van Rossum is een Gelderse krijgsheer die ‘zoveel interessante sporen heeft achtergelaten, dat ze allemaal zonder moeite aaneengeregen kunnen worden tot een pad’, schrijven de makers van het Maarten van Rossumpad. Die sporen liet Van Rossum na tijdens plunderingen, strooptochten en veldslagen, waar tussenin hij ook nog enkele grote, voorname huizen bouwde. Op dit tweedaags traject Waardenburg - Ravenswaaij vallen heel andere dingen op dan oorlogsleed en overwinningsroes. Een meanderende rivier met zonovergoten strandjes, tevreden loeiende koeien met hun poten in de blubber, een recalcitrante kunstenaar die in zijn leven niets anders meer wil schilderen dan de Waal.

Handje voor handje

Onze tweedaagse tocht begint in Waardenburg over de kilometerslange Waalbandijk. In de verte stroomt de Waal, maar we zien haar nog niet. Al duizend jaar is men bezig met dijken bouwen, eerst kleintjes van aarde, haaks op de rivier. Later lángs de rivier, dijk voor dijk. Het was een succes, hoewel het water in de ingesnoerde bedding steeds minder ruimte kreeg en steeds verder steeg. De dijken werden verhoogd en aan elkaar gekoppeld en rond 1300 was een aaneengesloten bedijking van de grote rivieren tot stand gekomen. Dat leek toen alleen voordelen te hebben, de nadelen zag men pas later in. Daar moesten mensen als kunstenaar Willem den Ouden voor geboren worden. Daarover straks meer.

Geruchten

De route verlaat de dijk. Slingert langs de gitzwarte puntdaken van Kasteel Waardenburg. Catharina van Gelre heeft er gewoond, en volgens de geruchten ook ene Faust, een medicus met een doorgeslagen interesse in zwarte magie. Op zoek naar de Steen der Wijzen riep hij de hulp in van de duivel. Dat liep niet goed af. Faust verdween spoorloos, op een pluk haar na en een klodder bloed die de huishoudster nooit meer van de muren kreeg. Voorbij het volgende kasteel, Neerijnen, dalen we af van de dijk, duiken door een tunneltje van groen en staan dan opeens oog in oog met de Waal. Het smalle pad voert dicht langs het blinkende water en komt uit bij een bruggetje waar het rivierwater woest onderdoor kolkt. Na een zandstrandje, inclusief schelpen, drijfhout en een brandend zonnetje volgt een struinpaadje, dwars door de malsgroene uiterwaard.

Deltawet

Als het water maar blijft stijgen en het land kopje onder dreigt te gaan, moeten we de dijken versterken, was jarenlang het idee. Hier bij Neerijnen pakte men het anders aan. In plaats van rigoureus hoger en zwaarder - niet zo best voor de dynamiek van de natuur - leverde men maatwerk: waar buitendijks een fraai gebied was, werd de dijk binnendijks versterkt en andersom. Maar na opnieuw extreem hoge waterstanden, in 1993 en 1995, werd de Deltawet Grote Rivieren van kracht: met spoed moesten de dijken op hoogte worden gebracht.

Het dorp Varik ligt strategisch langs de Waal. Alleen de toren van het kerkje staat nog overeind, het schip moest wijken voor de nieuwe dijk. Op het verder lege terras van Café ‘t Veerhuys zit een oude man bewegingloos naar de rivier te staren. ‘Dit terras’, zegt de man die niet zo piep meer is en Willem den Ouden heet, ‘is de mooiste plek van Nederland.’

Al dertig jaar schildert Willem de Waal, de wolken, het water, de weilanden. Toen hij hoorde van de dijkverzwaring verzette hij zich met hand en tand tegen de plannen, tegen de vernieling van het landschap. In 1995 moest hij zelfs onderduiken, omdat men hem verantwoordelijk stelde als het land zou overstromen. Hij werd bedreigd, maar bereikte wel dat het landschap schilderachtiger is gebleven dan was gepland. ‘Even verderop kun je de dijk af en daar loopt een smal paadje dwars door de uiterwaarden naar Ophemert’, zegt Willem. Het zijn misschien wel de mooiste kilometers die de route vandaag biedt.

Dikke kleisporen

De dag is meer dan om als we aankloppen bij De Ouweling, een fraai bed & breakfast in Wadenoyen, midden tussen de boomgaarden. Het ontbijt de volgende ochtend heeft alles erop en eraan. De Ouweling is genoemd naar de Ouwe Linge die hier vroeger stroomde. Als we op weg gaan, wordt er al gewerkt in de boomgaarden. Over de heggen hangen de appels voor het plukken. Het is moeilijk voor te stellen dat de Betuwe vroeger een arm gebied was, en toch was het zo. Want alleen de hoger gelegen grond, dicht langs de rivier was geschikt om graan te verbouwen en fruit te telen, de rest was te drassig. Daar graasde het vee en als de rivier haar oevers te buiten ging, verdronken de schapen en koeien. Nu weten de boeren wel beter. Veel beter zelfs, want op de kleiige bodem groeit het fruit als kool.

Grillige schaduwen

Steeds dichterbij komt het geluid van de A15 waarover een onafgebroken stroom auto’s het Maarten van Rossumpad kruist. Vanaf het viaduct kijk je uit over een uitgestrekte vlakte, waterpas en nog niet afgegraasd door de muizen uit het noorden. We lopen verder, langs huizen om van te watertanden, boerderijen om van te dromen. Zorgeloze schapen grazen wat in het rond en knotsen van knotwilgen lekken grillige schaduwen. In de verte lonkt de toren van Buren. Nog een half uur en we ploffen neer op het terras van café De Hofhouding. Het ruikt er naar appeltaart, het interieur is appelgroen en de terrasstoelen zijn aardbeirood en koninklijk oranje. Gezellig stadje dit Buren. Het heet oranjestad, omdat de dochter van Maximiliaan van Egmond er in 1551 trouwde met prins Willem van Oranje. Dat, en nog veel meer kun je te weten komen in Museum Buren en Oranje. We móeten even binnenkomen voor een kopje koffie, gratis.

Zure stoofpeer

Rinus loodst ons verder. In het piepkleine keukentje van het museum schenkt hij koffie in en vertelt. Omdat er zo weinig bekend was over het koninklijke aan Buren zijn ze in 1988 dit museum begonnen. Nu al puilen de vitrines uit, met oranje stickers, vaantjes, lepeltjes, slabbetjes, de kinderkleertjes van prinses Wilhelmina, het langste zelf geschreven gedicht van Beatrix en op de krakende bovenverdieping ook paleismaquettes, replica’s, schilderijen van knappe, lelijke en overspelige mannen en borstbeelden van de Oranjes, waaronder een gruwelijk lelijke van Beatrix. ‘Daar moeten we iets overheen hangen’, zegt Gerda, ‘dat is toch vreselijk!’ Inderdaad, Bea kijkt alsof ze net in een zure stoofpeer heeft gebeten.

Rinus zwaait ons weer uit. Op de fiets is het mooi naar Ravenswaaij, zegt hij nog, veel plezier! We lopen langs de Linge, wandelen over een lange weg tussen de weilanden, buigen af in de richting van de ondergaande zon. Als we in Zoelmond aankomen, is de bus is net weg. Dat is mooi. Verderop ligt Ravenswaaij, we kunnen de dag nog een paar kilometer lengen.

Informatie over het Maarten van Rossumpad en onze etappes

Het Maarten van Rossumpad is 384 km lang en loopt van 's-Hertogenbosch naar Steenwijk. Kenmerk van de route zijn de rivierdorpen en kastelen onderweg. Daaronder ook de kastelen en huizen die verbonden zijn aan Maarten van Rossum, een krijgsheer die leefde van ca 1478 tot 1555 en in Gelre - het gebied langs het pad, de omgeving (on)veilig maakte. Het pad voert langs zijn kastelen, burchten en jachtterreinen, maar ook door fraaie gevarieerde natuurgebieden als de Betuwse uiterwaarden, de nieuwe natuur langs Maas en Waal, de Bommeler- en Tielerwaard, de Veluwe, dan Salland en de vallei van de Vecht. Sinds 2012 is het pad van voormalige eindpunt Ommen doorgetrokken naar Steenwijk, waar het door de Overijsselse veengebieden voert en het Drentse esdorpenlandschap. 

Wie was Maarten van Rossum?

Bepaald populair was Van Rossum niet - een 'grote boef' wordt hij zelfs genoemd - toen hij begin 16e eeuw als maarschalk de Zuidelijke Nederlanden onveilig maakte. Later, toen hij voor keizer Karel V vocht, in het grensgebied tussen de Habsburgse en de Franse landen, werd hij als held omarmd. Van Rossum was een nietsontziend tegenstander, maar net zo goed ook een slim en geliefd legerleider. In 1555 stierf hij aan ziekte en uitputting. Niet te verwarren met Maarten van Rossem, Nederlands bekendste historicus en Amerikadeskundige.

De tweedaagse over het Maarten van Rossumpad

We liepen in twee dagen van Waardenburg via Wadenoijen naar Ravenswaaij in Gelderland. Dag 1 over dijken en door de uiterwaarden langs de Waal; dag 2 door de fruitboomgaarden van de Bommelerwaard, de Tielerwaard en de Betuwe. Kenmerkend voor dit tweedaagse traject zijn de kastelen (Waardenburg, Neerijnen, Ophemert, Van Buren), de fraaie uiterwaarden met hier en daar nog een oude steenfabriek en de vele boomgaarden. Totaal dag 1 en 2: 40,5 km. 

Markering Maarten van Rossumpad

Het pad is zeer goed bewegwijzerd in twee richtingen met de bekende witrood markering van de langeafstandwandelpaden (bordjes, verfstrepen en stickers). De club die de paden ontwikkelt, markeert en onderhoudt is Wandelnet. Wijzigingen worden bijgehouden op hun site, het is handig die te checken voordat je  op pad gaat. Je kunt hier ook de track downloaden en/of de routekaart uitprinten. Op Meldpunt Routes kun je aangeven waar de markering onduidelijk is.  

Zwaarte/moeilijkheidsgraad

Eenvoudig wandelen, grotendeels over verharde paden. In de uiterwaarden kan het drassig en modderig zijn. Bij te hoge waterstanden wordt de route via een alternatief traject omgeleid.

Vervoer naar het startpunt

Heen: vanaf bv Zaltbommel of Geldermalsen de bus naar Waardenburg, halte Achterweg. Loop naar het noordoosten op de Steenweg/de N830, richting de Achterweg. Blijf op de N830 en sla rechtsaf naar de Dorpsstraat waar je de witroodmarkering oppikt. 

Terug: vanaf Ravenswaaij met de bus terug naar Zaltbommel/Geldermalsen.

Overnachten langs het Maarten van Rossumpad

Tips voor accommodatie langs de route: Vrienden op de Fiets, Nivon, Bed & Breakfast en wie graag kampeert kan eens kijken op de site van Natuurkampeerterreinen.

Beste seizoen

Voorjaar, zomer en najaar. Hoge waterstanden kunnen de trajecten door de uiterwaarden onbegaanbaar maken. Volg in dat geval de alternatieve route. In de zomer kunnen de dijken druk zijn met fietsers, scooters, motoren en auto's - iedereen wil genieten van het mooie uitzicht op de rivieren. Mijd zomerse zondagen als je in alle rust wilt genieten.

Wandelgids van het Maarten van Rossumpad

Van elke LAW bestaat een uitgebreide, praktische wandelgids met alle ins en outs: de hoofdroute opgesplitst in dagtrajecten, beschreven in beide richtingen, per traject een gedetailleerd routekaartje, met daarop ingetekend bushaltes, overnachtingsplekken, bezienswaardigheden plus veel achtergrondinformatie. Met name vanwege de routekaartjes onmisbaar bij het lopen van de route.

Van dag tot dag

Dag 1: Waardenburg - Wadenoyen, 21,1 km
Vanaf de bushalte wandel je in maximaal 20 minuten naar de Waalbandijk die je zo'n beetje tot aan Varik volgt. Veel asfalt, maar ook mooie uitzichten, indrukwekkende kastelen en avontuurlijk paadjes langs de Waal en door de uiterwaarden. Mooiste trajecten: het pad door de Heesseltsche uiterwaarden en dat door de uiterwaarden tussen Varik en Ophemert.
 

Dag 2: Wadenoyen - Ravenswaaij = 19,4 km
Eerst nog wat boomgaarden, dan de drukke A15/E31 en de Betuwelijn over en je wandelt zo een uitgestrekte groene vlakte in met boerderijen om van te watertanden. Af en toe schampt het pad het riviertje de Linge. In de verte torent het kerkje van Buren overal boven uit. Zeker even de tijd nemen voor het fraaie en gezellige oranjestadje Buren. Daarna langs de Ravenswaaijsche Wetering naar Zoelmond. De laatste kilometers naar Ravenswaaij zijn niet heel opwindend: asfalt, en verkeer en wie dat geen waardig einde vindt loopt nog even door richting Rijswijk voor een overweldigend uitzicht over het Amsterdam-Rijnkanaal.

Tip: In het Betuwse vestingstadje Buren trouwde in 1551 prins Willem van Oranje met zijn eerste bruid, de rijke Anna van Buren-Egmond. Het was het eerste in Nederland gesloten Oranjehuwelijk. Museum Buren en Oranje weet er het fijne van. Het staat bol van de oranje-curiosa, van slabbetjes voor Maxima tot en met een oerlelijke replica's en een borstbeeld van Bea. Tip: een rondleiding door het krakendoude, maar fraaie pand - het voormalige raadhuis - en je bent veel wijzer (en vrolijker). In het piepkleine Oranjewinkeltje worden boeken, borden, posters, bekers, glazen, doeken, fotokaarten, posters, stambomen placemats in oranje of met oranje logo verkocht. Oude Raadhuis, Markt 1, Buren.