Wandelen op Tenerife: de adem van Guayote

Een waarschuwing vooraf

Een waarschuwing voor iedereen die Tenerife bezoekt: Tenerife is het huis van de duivel Guayote. De laatste decennia slaapt Guayote diep onder de grond. Maar wordt hij wakker, dan komt hij vuur spuwend en alles vernietigend op zijn pad naar de oppervlakte. Zo machtig is hij, dat in zijn kielzog bergen herrijzen. Dat is al heel vaak gebeurd. De laatste keer op La Palma, in het jaar 1971. Op Tenerife gebeurde het in 1909 voor het laatst. Columbus aanschouwde een uitbarsting van Guayote toen hij langszeilde in de vijftiende eeuw. De woede van Guayote moet onvoorstelbaar zijn geweest toen hij El Teide schiep, of Echeyde, zoals de oorspronkelijke bewoners, de Guanchen, de vulkaan noemen die boven alles uittorent op Tenerife.

Tenogebergte

We zijn in Masca, een klein dorpje in het onherbergzame Tenogebergte in het noordwesten van Tenerife, dat toegang biedt tot de indrukwekkende Mascakloof. Hier ontmoeten we Javier Chirivella - 'call me Javi' -, één van de gidsen van El Cardon. Niet het eerste het beste outdoorbedrijfje, maar één met een hoger doel, een filosofie, namelijk het belang van de natuur en de tradities van Tenerife overbrengen op anderen, voor een betere bescherming ervan. Zo organiseert El Cardon excursies voor vijftig scholen op het eiland – daarvoor ontvingen ze zelfs een prijs – en zal Javi zijn best doen om de komende dagen ook onze bescheiden kennis van Tenerife een beetje bij te spijkeren. Al benadrukt hij keer op keer dat hij niet meer dan een tipje van de sluier kan oplichten. 'Je kunt tachtig worden en nóg niet alles weten over Tenerife.'

'Het Tenogebergte hoort samen met Adege en het Anagagebergte tot de oudste delen van het eiland', vertelt Javi als we aan onze wandeling omlaag door de Mascakloof beginnen. ‘Oorspronkelijk waren dit drie aparte eilanden die pas later zijn aaneengesmeed tot één eiland door de komst van die grote vulkaan in het midden, El Teide. Erosie kon hier dus het langst zijn werk doen.’
Het gevolg: de oceaan botst hier in het Tenogebergte tegen hoge kliffen waartussen een reeks van vijfhonderd meter diepe, loodrechte ravijnen zijn ontstaan. Javi: ‘Het duurde tot 1985 voordat men in staat was om voor het eerst een weg door dit ruige gebied aan te leggen. Tot die tijd leefden de bewoners erg geïsoleerd.’

Masca telt nu enkele souvenirwinkeltjes en restaurants en er worden busladingen toeristen afgezet. Javi: ‘De komst van de weg in 1985 veranderde veel. Velen trokken toen weg uit het gebied om elders op het eiland te werken. Vooral ouderen, die nog zeer traditioneel leven, bleven. En de toeristen kwamen.’

Dagelijkse kost

De afdaling door de Mascakloof is 7,5 kilometer lang. We maken geen haast. Het landschap is ronduit spectaculair. De vulkaan El Teide ('op twee vulkanen in Hawaï na de grootste vulkaan ter wereld, gerekend vanaf zijn basis in de oceaan’, zegt Javi) is normaal een torenhoog baken vanaf bijna elk punt op het eiland, maar tussen de steile wanden van de Mascakloof is hij onzichtbaar. De geest van Guayote lijkt hier verdwenen. Alleen een kenner herkent nog zijn hand. Wat lijkt op een door mensenhanden kaarsrecht gebouwd stenen muurtje heet een ‘dique’, en is in werkelijkheid een dijk van gestold lava dat ooit door een smalle scheur in de aarde omhoog is gekomen, en nu vrij is komen te liggen door snellere erosie van de aarde eromheen. Nadat Javi erop wees, herken ik ze overal in het landschap, soms vrijstaand als muurtjes, maar ook als smalle strepen in het gesteente.

Javi's voorliefde gaat uit naar de plaatselijke flora. ‘Op natuurgebied zijn wij erg rijk’, zegt hij. 'De helft van het eiland is beschermd en we hebben meer plantensoorten dan vele Europese landen bij elkaar. Van al die soorten is de helft beschermd, en een groot deel endemisch.’
Er ontsnapt geen plant aan zijn aandacht, en daarmee ook niet aan de onze. Als hij voor de zoveelste keer halt houdt, in dit geval bij een cactus, zegt hij: ‘Deze stamt uit Mexico, niet dat iemand dat nog weet… De plant is geïmporteerd, vanwege een parasiet die erop groeit die vroeger werd gebruikt als verfstof.’

In karavaan dalen we de kloof af, die als een magneet op de mensen werkt, omdat het de enige kloof is waar je te voet door kunt afdalen helemaal tot aan de zee, de andere zijn alleen met klimuitrusting en abseilend te doen. De route werd vroeger gebruikt om handel te drijven met andere dorpen, die met bootjes werden bereikt en waar vruchten werden geruild voor vis. Aan het eind van de kloof hoor je eerst de zee, voordat je hem ziet. Bootjes pikken de wandelaars op, die niet terug omhoog willen of kunnen. Stel je voor: eerst duik je vanaf een prachtig zwart lavastrandje in de hoge golven van de Atlantische Oceaan en vervolgens word je vanuit de boot vergezeld door dolfijnen. Het is hier dagelijkse kost.

Anagagebergte

Van het Tenogebergte gaan we naar het Anagagebergte, dat andere oudste deel van Tenerife, een schiereiland in het noordoosten. Hier kun je de mooiste kustwandelingen maken van het eiland, zoals het pad van Punta de Hidalgo naar Chinamada of de tocht naar het wildromantische strandje Playa de Tamadite. Wij wandelen naar Taganana, een traditioneel kustdorp gesticht door Portugezen die van Madeira af kwamen. Zij verbouwden er suiker, dat ze via ezelspaden naar de oude hoofdstad Laguna brachten om te verhandelen. Dit soort oude paden vind je over het hele eiland terug. Ze heten koningspaden, omdat de handel erover een voorrecht was van de adel, die het eiland in stukken verdeeld had.

Wij dalen over zo’n pad af, via mooie uitgetreden trappen door een dicht en mistig bos vol varens, naar Taganana. Dit woud heet Monte Verde, en is typerend voor één van de vier klimaatzones op het eiland, afhankelijk van hoe hoog je zit. Lager verdwijnen de varens en verschijnen de vetplanten, cactussen en palmen en wordt landschap opener, de begroeiing lager. We bereiken zeeniveau. We duiken onder de wolken uit, die zich dagelijks ontwikkelen tussen 1000 en 2.000 meter hoogte, waar de koude en warme luchtstroom op elkaar botsen, een veelvoorkomend weersverschijnsel hier. ‘Boven 2.000 meter schijnt bijna altijd de zon en loop je boven een zee van wolken. El Teide Nationaal Park is dan ook de zonnigste plek van het eiland’, zegt Javi.

Dan verschijnen de eerste akkers en bijbehorende huizen. Sommige huizen in Taganana zijn half in de rotsen gebouwd. ‘Ter bescherming tegen de harde noordoostenwind.’ Langs het pad staat een vaas met nepbloemen. ‘Pelgrimage is hier heel gebruikelijk’, verklaart Javi.

‘Dé pelgrimsplaats van Tenerife is Candelaria, vernoemd naar de beschermheilige van het eiland. ‘Iedereen moet eenmaal per jaar te voet naar Candelaria vanaf zijn of haar woonplaats, ongeacht of je er één of twee dagen over doet.’

Teide Nationaal Park

Het absolute hoogtepunt van Tenerife is Teide Nationaal Park. De contouren ervan worden gevormd door de restanten van een oude vulkaan, die vele malen groter was dan El Teide – zó groot en instabiel dat die ooit instortte tijdens een gigantische landverschuiving en voor een groot deel nu op de bodem van de oceaan ligt. Op de restanten herrees een nieuwe vulkaan, El Teide, en vele vulkaanuitbarstingen, waarvan de laatste kleine in 1909, bedekten de oude vulkaan met verschillende lavalagen, elk van een andere soort en kleur, waardoor je er nu een onwerkelijk landschap aantreft in de kleuren zwart, bruin, geel, wit en rood. De enige zichtbare restanten van de oude vulkaan zijn een paar grillige rotsen die boven de lavavelden uitsteken, de Roques de Garcia, en een grote getande bergkam van zo’n 40 kilometer lengte in een ruime boog, de Caňadas.

Rondom het park, iets lager op de flanken van de berg, groeit een brede band van dennenbos, het ‘corona forestral’. Ook hier kun je prachtige wandelingen maken, die we moeten bewaren voor een volgende keer. De dennenappels van de Canarische dennen zijn gigantisch, daar rapen we er wel een paar van, voor thuis.

Als een piramide

Het is druk bovenop de Teide. Tientallen beklimmen de berg te voet. De meeste daarvan overnachten in de enige berghut (met ruimte voor zestig personen) om de zon op de top te zien opkomen. Als dan de schaduw van de vulkaan als een piramide over het buureiland La Gomera valt, moet een schitterend gezicht zijn volgens Javi.

Maar de echte drukte komt van de kabelbaan die dagelijks honderden mensen tot vlak onder de top brengt. ‘Over een vijf jaar loopt het contract af en er gaan stemmen op voor het afschaffen van de kabelbaan, omwille van de natuur’, zegt Javi. ‘Ik ben benieuwd.’

Omwille van diezelfde natuur worden voor het laatste stukje naar de top slechts 50 permits per dag afgegeven. Het gebrek aan zuurstof is op deze hoogte goed merkbaar. Elk stapje kost moeite. Javi wijst naar het zuiden, naar de Caňadas, ‘de tanden van Guayote’.

‘Zie je die hoogste top?’ vraagt hij. ‘Dat is de Guajara. Die berg is vernoemd naar een prinses van de Guanchen, de oorspronkelijke bewoners. Guajore was verliefd op een prins, Tinguaro, die tijdens een veldslag met de Spanjaarden in Laguna in 1496 werd gedood. De Spanjaarden zetten zijn hoofd op een staak neer midden in Guanchegebied. Woest liep Guajara daarop over het heel het eiland, beklom uiteindelijk de top en sprong er vanaf. Sindsdien draagt de berg haar naam.’

Rondom de kraterrand op de top vliegen stofwolken op, die een penetrante geur verspreiden die lijkt op die van rotte eieren. Met handen en voeten bereiken we de allerhoogste rots en als conquistadores nemen we plaats op Spanjes hoogste berg, 3.718 meter boven zee. Een tijdje genieten we van het 360 graden uitzicht met de eilanden La Palma, La Gomera en Gran Canaria samen in één blik. ‘Die geur’, klaag ik dan. ‘Ik word er duizelig van. Wat is het?’

‘De adem van Guayote.’

El Teide Nationaal Park

El Teide nationaal park is in 1954 opgericht. En inmiddels benoemd tot Werelderfgoed. Niet vanwege de natuur, maar om de bijzondere 2 miljoen jaar oude geologische (lees: vulkanische) geschiedenis. Toch leven hier ook 1000 insectensoorten, waarvan de helft endemisch is en er nog elk jaar nieuwe soorten bij worden ontdekt. En zo’n 500 plantensoorten. Een indrukwekkend landschap op z’n zachtst gezegd, dat 3 miljoen bezoekers per jaar trekt.

Zelf wandelen op Tenerife?

Het eiland biedt onvoorstelbaar veel variatie in landschap, maar ook in niveau. Een ideale wandelbestemming, maar alle andere denkbare outdooractiviteiten kun je er ook doen. Uitgebreide praktische informatie, zoals een globale beschrijving van zes door ons gemaakte dagtochten, en tips voor andere activiteiten en overnachtingsadressen, etc. vind je op de link hieronder.