Feit of Fabel: het drinken van cola helpt om beginnende hoogteziekte tegen te gaan
In Feit of Fabel onderzoeken we geruchten en verhalen uit de reiswereld en buitensport waarvan niemand weet of ze nu eigenlijk wel of niet waar zijn. Dit keer: helpt het drinken van cola tegen beginnende hoogteziekte?
Hardnekkige mythes over cola
Rondom de frisdrank cola gaan een groot aantal wilde verhalen rond: je tanden vallen ervan uit, je lost er een compleet lichaam mee op, het voorkomt een kater en je krijgt er verroeste schroeven en spijkers mee schoon. Dat laatste klopt overigens.
Een andere hardnekkige mythe over cola gaat over hoogteziekte. Er kwam ons het gerucht ter ore dat het drinken van cola helpt om de kans op het krijgen van hoogteziekte te verminderen. Een sterk verhaal dachten wij meteen, maar ook sterke verhalen blijken soms angstvallig waar te zijn.
Om de onderste steen boven te krijgen, belden we met Remco Berendsen*; ‘onze’ man als gaat het om hoogteziekte. Hij wist al eerder zinnige dingen te zeggen over het meenemen van kinderen boven de 3000 meter.
Berendsen trapt af met een filosofisch ingestoken vraag. Wat is je waarheid?
“Topsporters hebben hun eigen waarheid. Dat waar je sterk in gelooft, werkt voor jou wellicht goed. Zo smeerde de Amerikaanse Annie O’Shea zich altijd in met tijgerbalsem voor ze in haar skeleton (verwant aan de bobslee en rodel, RvdE) stapte. En wielrenners aten tot niet eens zo heel lang geleden iedere dag een biefstuk bij het ontbijt als ze in koers waren.”
“Maar de wetenschappelijk waarheid is toch echt een andere”, verzekert Berendsen. “Cola kan voor een aantal mensen misschien het idee geven dat het werkt tegen hoogteziekte, maar er is geen enkel bewijs voor te leveren. Sterker nog: we kunnen gewoon keihard stellen dat het niet werkt.”
Cocaïne uit cocabladeren
Maar wat is cola nu precies? Of Coca-Cola, want eerlijk is eerlijk: zij waren de eersten. Coca-Cola begon in 1886 als een medicinaal middel tegen maagproblemen en allerlei andere lichamelijke ongemakken. Naast suiker, alcohol, kolanoten en ingrediënten die op de dag van vandaag angstvallig geheim worden gehouden (goed voor de mythevorming!), bevatte het oorspronkelijke recept een extract uit de cocaplant én cafeïne. Pepmiddelen dus.
Berendsen: “Het cocablad bevat minieme hoeveelheden alkaloïden**, waarvan er één cocaïne is. Dat is overigens iets ander dan de illegaal gefabriceerde gezuiverde drug cocaïnehydrochloride dat wij weliswaar ook kennen als cocaïne, maar wat feitelijk dus onjuist is”.
Remco: “De cocaïne uit de cocabladeren en cafeïne zorgen op hoogte, en ook op zeeniveau, dat je brein zich even beter voelt. Het duurvermogen wordt er mee opgekrikt. Dat is ook de reden dat men in Zuid-Amerikaanse landen op grote hoogte kauwt op cocabladeren en toeristen coca-thee aanbiedt. John Pemberton, de uitvinder van Coca-Cola, schreef in 1885: Het gebruik van de cocaplant houdt niet alleen de gezondheid van iedereen die het gebruikt in stand, maar verlengt het leven tot op zeer hoge leeftijd en stelt de coca-eters in staat om wonderen te verrichten op het gebied van geestelijke en lichamelijke arbeid”.
Laag slapen, hoog lopen
Het huidige bewijs ondersteunt het gebruik van coca echter niet als preventief middel tegen hoogteziekte, zegt Berendsen. “Het is ook zeer onwaarschijnlijk dat er ooit sterk onderzoeksbewijs zal komen voor of tegen het gebruik van coca ter preventie van hoogteziekte door reizigers. Bovendien zit er om voor de hand liggende redenen al lang geen cocaïne, of een extract van de cocaplant, meer in Coca-Cola. Dus mocht er ooit bewijs komen voor coca als preventief middel tegen hoogteziekte, dan kunnen we Coca-Cola wegstrepen.”
Maar Remco. Als cola niet helpt, wat dan wel? “De belangrijkste boodschap is: laag slapen en hoog lopen. Beginnen op een hoogte rond de 2500 meter is een veilige optie. Daarnaast wordt een ‘slaaphoogteverschil’ van 300 meter geadviseerd. Daarmee wordt bedoeld: op dag 1 slaap je bijvoorbeeld op 2500 meter, op dag 2 op 2800 meter etc. Vermijd het gebruik van een lift of kabelbaan omdat je lichaam dan niet rustig kan wennen aan de veranderende hoogte.”
Verder geeft Remco aan dat je op hoogte weliswaar moet blijven drinken, maar niet te veel.
“Te veel drinken kan je in problemen brengen, vooral wanneer je vocht vasthoudt en het niet uitplast. Je lichaam wil namelijk water kwijtraken op hoogte en waar vocht zit, kan zuurstof moeilijk passeren. Daarnaast belast je met cola je lichaam óók nog eens met extra CO2, koolzuurgas. Waar zich koolzuurgas bevindt, kan geen zuurstof zitten en dus moet je extra moeite doen om de opgenomen CO2 met de ademhaling weer kwijt te raken. En zuurstof is nu juist waar het om draait op hoogte!”
Een colaatje na een zware dag is dus prima om je vocht- en eventueel suikertekort aan te vullen, zegt Berendsen. En als middel tegen misselijkheid kan het voor sommigen misschien prima werken. Maar verwacht er zeker geen wonderen van. Drink op basis van je dorstgevoel en niet op basis van verzonnen regels in relatie tot hoogte. Drink zeker geen alcohol op (grotere) hoogte. Hou het bij water als je zo fit mogelijk wilt blijven!
Conclusie: fabel!
Cola verkleint de kans op het krijgen van hoogteziekte niet. Hooguit geeft het een tijdelijke boost waardoor je je wat beter voelt.
* Remco Berendsen is bergbeklimmer en anesthesioloog in het LUMC. Tevens is hij lid van de medische commissie van de Nederlandse Klim- en Bergsportvereniging NKBV. Daarnaast is hij lid van het Maatschap Hoogtegeneeskunde Nederland en bestuurslid bij Outdoor Medicine.
** Natuurlijk voorkomend cocaïne in cocabladeren is slechts een van de vele alkaloïden aanwezig in het blad. Alkaloïden zijn plantenstoffen met een sterke werking op het lichaam en de hersenen die kunnen worden gebruikt als genotmiddelen en medicijnen.
Wie meer wil lezen over hoogteziekte, vindt op de website van de NKBV een zeer uitgebreid en interessant artikel over het ontstaan van hoogteziekte, het voorkomen ervan en de eventuele behandeling.
