Op Madeira wandel je in de eeuwige lente

Advies voor potentiële Madeira-bezoekers: trek zeker je wandelschoenen aan. Alleen te voet manier proef je de enorme verscheidenheid aan landschappen en ervaar je de imposante natuur op het eiland aan den lijve. Madeira is een eiland met twee gezichten, in tweeën gesneden door een reeks bergen die hoog boven de nevel uitsteken. Nog maar net zijn we toegekomen in Porto da Cruz, of we zien hoe in het piepkleine kustplaatsje de ruige golven van de Atlantische Oceaan keihard tegen de kust te pletter slaan. Hier in het noordoosten is het weer wisselvalliger en zijn er dus vaak wat minder toeristen. Maar dat houdt ons niet tegen. Want net daardoor beland je in heerlijk ongerepte hotelletjes en smul je op een terras met uitzicht op de golven van verrukkelijke venusschelpjes met look en koriander en gegrilde inktvis met olijfolie en aardappels. En waar vind je nog een koffie voor zestig cent?

Wandelen langs de kliffen

We zijn gekomen voor de klassieke wandeling op São Lourenço, het schiereiland in het oosten dat als een staartje aan Madeira hangt. De wandeling vertrekt aan de Baia d’Abra en duikt dan twee uur tussen de diepe kliffen en duizelingwekkende inhammen langs de kustlijn. Dit is puur natuur op z’n best: een ruig landschap waar enkel de wind vrij spel heeft, zeewater waarin het schuim hoog opspat, en de rotsen gekleurd door prachtige tinten geel, oker, bruin en rood. Dan duikt op een open vlakte het door palmbomen omgeven Casa do Sardinha op. Maar wij wandelen nog verder naar de Morro do Furado, een heuvel vanwaar je zicht hebt op een vuurtorentje en de onmetelijke  Atlantische Oceaan die zich tot aan de einder uitstrekt. Nadien nemen we nog een kijkje in het Walvismuseum in Caniçal, het dorp waar ooit het centrum van de Portugese walvisvangst lag. Madeira ligt op het migratietraject van de walvissen en dus zijn hier heel wat walvisexcursies, maar omwille van de zeestroming doen de dieren enkel het zuiden van het eiland aan. Je kunt er een prima zwartwit-documentaire bekijken, maar ook een 3D-filmpje in een duikboot en grote walvissen aan het plafond. 

Naar de top van het eiland

Het letterlijke hoogtepunt van Madeira zijn de pico’s, de hoogste toppen en bergkammen in het midden van het eiland. De allerhoogste is de Pico Ruivo (1.862 meter), die via een spectaculair rotspad van 7 kilometer lang naar de iets lager gelegen Pico do Arieiro leidt. Soms blaast de wind er zo hevig dat je al over het nodige uithoudingsvermogen moet beschikken om aan de wandeling te beginnen. Maar de beloning die ons te beurt valt tijdens onze hike mag er zijn: dramatische berglandschappen, een adembenemende omgeving en een unieke bloemenpracht. Zelfs in de meest ruwe rotsomgeving is wel een of andere felgekleurd bloemetje te bewonderen.

Exotische fruittuin

Laat tussen het wandelen de autostradetunnels voor wat ze zijn als je iets van het eiland wil zien. Neem in plaats daarvan de oude weg van São Jorge naar São Vicente, een magistraal parcours met haarspeldbochten door heuvels en terrassen met intense schakeringen groen. De natuur is in al zijn tropische pracht aanwezig. Het regent hier geregeld, en al dat water gecombineerd met een hoge luchtvochtigheid zorgt ervoor dat Madeira niet alleen een bloemeneiland, maar ook een exotische fruittuin is. Bananen, passievruchten, mango’s, avocado’s: het valt er op Madeira uiterst rijkelijk van de bomen. We rijden langs Boaventura door een van de meest ongerepte stukken natuur. Vanop de miradouro’s of uitzichtspunten heb je een weids panorama over de valleien die lijken op Zuid-Amerikaanse regenwoudlandschappen, of zelfs rijstterrassen. Heel wat mensen voorzien nog in hun levensonderhoud met een moestuintje en een boomgaard, zoals dat honderd jaar geleden ook al zo was. Op weg naar een volgende wandeling in het zuiden komen we plots in een groot Laurisilvawoud terecht. We stoppen even zodat de heerlijke geuren van eucalyptus en laurier onze auto binnenstromen. Het primaire bos is door de Unesco uitgeroepen tot Werelderfgoed, omdat het zo zeldzaam is op het eiland. Omdat de vulkanische bodem dusdanig vruchtbaar is, werden grote delen van het bos platgebrand om er landbouwvelden van te maken.

Het water dat de levadas voedt

In het zuiden van het eiland kom je in een andere sfeer terecht: die van strand, palmbomen en ijsjes. Onze uitvalsbasis voor de volgende dagen is Jardim do Mar, een alleraardigst dorpje met nauwe steegjes waar het leven rustig indommelt rond het dorpspleintje. Hoog boven in de bergen ligt de levada van Rabaçal.  Hier vind je misschien wel de mooiste levadawandeling op her eiland. Het landschap is er van een bevreemdende exotiek. Vanop een plateau waar een ongenadige wind waait banen we ons door kleurrijke heide een weg naar het boswachtershuis. De rotswanden zijn begroeid met grote stroken brem, en boven de vallei zweven mysterieuze nevelslierten. Dan slaan we linksaf richting Fontes en komen via steile trappen bij de levada uit. Op Madeira laten ze geen druppel regenwater verloren gaan.  De levadas zijn de irrigatiekanaaltjes die door slaven in de rotsen werden uitgegraven om het water hoog uit de bergen in het binnenland naar de lager gelegen terrassen en velden aan het zuiden van het eiland te brengen. Totale lengte: 2.150 kilometer, het zegt iets over het ‘slavenwerk’ dat hier moet zijn verricht. De allereerste kanaaltjes werden in de 15de eeuw uitgegraven en ook nu zijn ze nog in gebruik. Maar voor wandelaars zijn ze ideaal, omdat je er perfect op kan lopen als de weg ophoudt. Zeker een uur lang wandelen we door dicht laurierwoud op de gemetselde muurtjes. En dan openbaart zich als climax plots de 25 Fontes: 25 watervalletjes die naar beneden kletteren door weelderig groen. Prachtig! Af en toe komt een schaars straaltje zon door het bladerdek piepen. Er is geen betere plek om je picknick boven te halen, en ik begin de riempjes van mijn rugzak los te maken.

Reuzetonijn en botanische tuinen: onze aanraders in Funchal

Alleen al de levendige groenten- en vismarkt zorgt ervoor dat je de authentieke hoofdstad Funchal niet mag missen. Maar er zijn nog highlights die op je to do-lijstje moeten staan.

• Zona Velha: het oude gedeelte van Funchal is een sfeervolle wijk met gezellige restaurants, de leukste liggen in de Rua de Santa Maria.
• Mercado dos Lavadores: op de authentieke vismarkt vlakbij de kabelbaan versnijden ze met grote machetes kanjers van tonijn, in openlucht vind je de fruit- en groentenmarkt met al de natuurlijke oogst die het eiland oplevert, van blozende nectarines tot sappige maracujabananen.
• Monte Palace tropische tuin: de terrassen van de meest wilde tropische tuin van Madeira liggen op verschillende niveaus met indrukwekkende hoogteverschillen, en vormen samen een subtropische oase met zo’n 100.000 exotische bomen en planten uit de hele wereld, naast watervallen en lagunes. 
• Jardim Botanico: botanische tuin waar het geurt naar bougainville, hibiscus en kamperfoelie en je overweldigd wordt door de gevarieerde bloemenpracht.
• Santa-Claraklooster:  op een heuveltje boven de stad ligt dit authentieke 15de-eeuwse klooster. Een verborgen juweeltje waar weinig volk komt, en je je tijdens een gidsbeurt de ogen uitkijkt op het houtsnijwerk van deuren en luikjes, de gebedszalen en de kloostergang. Een absolute ontdekking. (Calçada de Santa Clara 15)
• Blandy’s Wine Lodge: tijdens een tour ontdek je dat Madeirawijn véél meer is dan het drankje dat wij enkel voor sauzen gebruiken. De versterkte wijn heeft vintages als droge Sercial, donkere Bual of amberkleurige Malmsey, die heerlijk smaken als aperitief of bij het dessert.