Feit of Fabel #2: oren 'ploppen' in het vliegtuig

Luchtdruk

Om een sluitend antwoord te krijgen op deze netelige kwestie belden we met dr. Jef Mulder, KNO-arts aan het Radboudumc in Nijmegen. De soms helse oorpijn die veel passagiers ervaren, zegt hij, heeft alles te maken met het luchtdrukverschil dat optreedt tijdens het stijgen, maar vooral dalen. Als een vliegtuig stijgt naar een hoogte tussen de tien en dertien kilometer (‘de kruishoogte’), wordt de luchtdruk in het vliegtuig kunstmatig naar beneden gebracht; vergelijkbaar met de luchtdruk op een bergtop van 2400 meter hoogte. Als het vliegtuig daalt, wordt de luchtdruk weer kunstmatig naar zeeniveau gebracht. Die verschillen in luchtdruk kan het oor maar moeilijk opvangen. Het ploppen van de oren, of ‘klaren’ in vaktaal, helpt dan.

 

Meer pijn tijdens het dalen dan het stijgen

Om dit verhaal beter te begrijpen, moeten we toch eerst iets uitleggen over de werking van het oor.  In jip-en-janneketaal, hopelijk. Een oor kent een binnenste en een buitenste deel. Het buitenoor, dat bestaat uit de oorschelp en gehoorgang, staat in contact met de buitenlucht. Het middenoor (achter het trommelvlies) bestaat uit een gesloten systeem dat is gevuld met lucht. De druk moet daar constant zijn. Om daarvoor te zorgen, hebben we de beschikking over de buis van Eustachius. Die buis, die het middenoor met de keel verbindt, werkt als een drukventiel en zorgt er voor dat de druk in het middenoor gelijk blijft aan de omgeving.

Maar nu komt het. Als een vliegtuig stijgt, daalt de luchtdruk en ontstaat er een relatieve overdruk in het middenoor. Tijd voor de buis van Eustachius om in actie te komen. Die buis zorgt er namelijk voor dat de overtollige druk uit het middenoor kan ontsnappen. Het trommelvlies wordt als het ware naar buiten gedrukt waardoor het drukverschil weer gelijk wordt.

Uiteraard komt er ook een moment dat je gaat dalen. Dan werkt de druk in het oor in omgekeerde richting: er ontstaat een relatieve onderdruk. Lucht moet via de buis van Eustachius terugstromen in het oor, maar dat terugstromen gaat moeilijker dan de andere kant op. Oftewel: de buis kan dat plotseling optredende verschil in druk minder makkelijk verwerken dan tijdens het stijgen. Dé reden dat je veel minder oorpijn ervaart tijdens opstijgen dan tijdens het landen.

Het 'ploppen', de Valsalva-beweging

Goed, doordat je oor die verandering van druk niet zo snel verwerkt, wordt het trommelvlies naar binnen getrokken en ontstaat een tijdelijk vacuüm: je ervaart pijn. Geeuwen of slikken kán helpen om het evenwicht in het oor te herstellen, maar dat is niet voor iedereen afdoende. Kortom: er zijn fermere maatregelen nodig. Een beproefde methoude is om een hap lucht nemen, je neus en mond met je hand af te sluiten en met gepaste kracht kortdurend op je dichte neus te blazen. Het vacuüm dat in je oor is ontstaan, wordt opgeheven en je oren ‘ploppen’ weer open. Deze handeling heeft zelfs een naam: de Valsalva-beweging (of methode).

Is het 'ploppen' gevaarlijk?

Maar nu de vraag: is dat ploppen gevaarlijk of niet? Ongevaarlijk, benadrukt Jef Mulder. Het ploppen, klaren of knappen van de oren is vaak zelfs de enige manier om de druk te verminderen. Overdrijf het echter niet en ga niet als een gek op je neus zitten blazen.

Is voorkomen niet beter dan genezen? Ja, zegt Mulder, maar succes is niet gegarandeerd. Je zou een kwartier voor je gaat landen een snuif neusspray kunnen nemen. Deze druppels doen het slijmvlies rond de buis van Eustachius slinken en dat heeft weer een gunstige invloed op je oren. Waarschuwing: gebruik deze spray niet te lang achter elkaar.

Het bekende geeuwen of kauwen op een kauwgom helpt ook, want geeuwen en kauwen zorgen ervoor dat de buis van Eustachius open blijft staan. Reizigers die een trommelvliesbuisje in hun oor hebben, zijn tijdens het stijgen en landen zelfs in het voordeel omdat de buisjes de oren open houden waardoor het drukverschil veel minder is dan bij een reiziger zonder buisjes.

Tot slot, wie vaak in het vliegtuig zit, weet dat vooral kinderen heftig reageren tijdens het dalen. Dat komt, zegt Mulder, omdat kinderen veel vaker verkouden zijn dan volwassenen. En verkoudheid zorgt ervoor dat de buis van Eustachius verstopt kan raken waardoor lucht er moeilijker doorheen stroomt. Verder zijn kinderen minder goed in staat het drukverschil op te heffen door middel van slikken, kauwen, geeuwen of het laten ploppen van de oren.

Conclusie

Fabel. Het ‘klaren’ van de oren bij het stijgen of landen is ongevaarlijk en vaak zelfs de enige manier om de druk en pijn op de oren te verminderen.

Stuur je eigen Feit of Fabel in

In Feit of Fabel onderzoeken we geruchten en verhalen uit de reiswereld en buitensport waarvan niemand weet of ze nu eigenlijk wel of niet waar zijn. Heb je zelf een Feit of Fabel: stuur hem naar info@oppad.nl.