Wandelen in de Vogezen

Dit artikel is geschreven in 2015. We hebben de informatie gecheckt in 2021, en waar nodig links in de tekst verwijderd en aangepast.

Wandelen kun je er naar hartenlust, want de Vogezen beschikken over een uitstekend netwerk van goed onderhouden en gemarkeerde wandelpaden. Met dank aan Club Vosgien die al in 1872 werd opgericht en een groot aantal onbemande en bemande berghutten beheert. Ook de infrastructuur is goed geregeld. Met de trein naar de Vogezen reizen, om vervolgens te gaan wandelen, is geen enkel probleem. Heel veel routes van de Club Vosgien beginnen vanaf het station waar je uitstapt. Perfect om een aantal dagtochten te maken. Bijvoorbeeld vanuit Saverne, vanaf het centraal station kun je alle kanten op.

De meeste wandelroutes gaan door relatief dunbevolkt gebied en zijn goed te doen voor wandelaars met een gemiddelde bergwandelervaring. Bedenk wel bij het plannen van je wandeltocht dat de hellingen in het oostelijk deel van de Vogezen veel steiler zijn dan die in het westen. De routes door de 'bewoonde' wereld van de Vogezen gaan dikwijls door een kleinschalig agrarisch landschap en door dorpjes waar het lijkt of de tijd heeft stilgestaan.

Wandel je in de Vogezen dan wandel je door de geschiedenis. Je vindt er nog talrijke monumenten uit een Keltisch en Romeins verleden, burchten en kastelen uit de vroege en latere middeleeuwen en veel herinneringen uit een woelig militair verleden. De grens tussen Frankrijk en Duitsland liep vroeger voor een deel over de bergkammen van de Vogezen.

Geologie

De Vogezen en ook het Duitse Zwarte Woud ontstonden 135 tot 60 miljoen jaar geleden in de krijtperiode. Onder de druk van het Alpenmassief ontstond de zogenaamde ‘Bovenrijnslenk’ waar aan weerszijden tectonische opheffingen ontstonden. De Vogezen zijn in geologisch opzicht dus eigenlijk geen gebergte. Een van de meest typische kenmerken van het landschap zijn de roze zandsteenrotsen, die door erosie aan de oppervlakte zijn gekomen. De hellingen aan de westelijke helft van de Vogezen gaan geleidelijk over in het heuvelachtige landschap van het plateau van Lorraine. Aan de oostkant zijn de hellingen vaak zeer steil. Ze komen uit bij het vlakke landschap van het Rijndal. Diverse grotere rivieren hebben hun bron in de Vogezen, zoals de Moezel bij Bussang en de Saar bij de berg de Donon. Ook tellen de Vogezen verschillende grote meren, zoals het meer van Piere Percée en het meer van Kruth Wildestein. Ze zijn bijna allemaal als stuwmeer aangelegd. Het mooiste voorbeeld van een geologisch gevormd meer in de Vogezen en het enige meer van glaciale oorsprong is het Lac de la Maix in de vallei van de Plaine.

Vegetatie en landschap

Groen, groener, groenst. Ruim driekwart van de Vogezen is met dichte naald- en loofbossen bedekt. De allerhoogste delen van de Vogezen, de 'chaumes' zijn grotendeels kaal. Een 'chaume' is een ruig, hooggelegen (> 1200 m) hoogveengebied, dat in de zomer vooral als bergweide in gebruik is. In de dalen van de - lagere - Noordelijke Vogezen vind je op tal van plaatsen 'tourbières', turfgebieden met een zeldzame flora en fauna. De grotere dalen in de Vogezen, zoals de vallei van de Bruche en de Moezel, zijn dikwijls ingericht als kleinschalig agrarisch landschap, voornamelijk weiland. In de Noord-Vogezen worden die weilanden vaak begraasd door Schotse hooglanders, in de Hoge Vogezen door runderen uit het gebied. Ook in de bewoonde dalen van de Vogezen kun je prachtige wandelingen maken. In de Elzasser wijnregio - een smalle strook land aan de voet van het oostelijke Vogezen -  is de herfst hét moment voor een mooie wandeling. 

Klimaat

De Vogezen zijn een middelgebergte met een klimaat dat wordt gekenmerkt door redelijk stabiele zomers en lange koude winters. Ook in klimatologisch opzicht zijn er grote verschillen tussen de Westelijke en de Oostelijke Vogezen. In het westen, vooral in de Hoge en de Zuidelijke Vogezen, valt tot vier keer meer neerslag dan in het oosten! Zo behoort Epinal tot de natste steden van Frankrijk. Colmar, dat er niet eens zo ver vandaan ligt, is één van de droogste plekken in het land! Het klimaat kent duidelijk continentale invloeden. Afhankelijk van de hoogte en locatie, kunnen de weersomstandigheden sterk wisselen van plaats tot plaats. Temperaturen boven de 30°C in de zomer en lager dan -20°C in de winter, komen zelden voor. Het meest stabiele en warme zomerweer tref je in de Noord Vogezen en in de dalen van de Elzas. De wandelaar die de hogere delen van de Vogezen bezoekt, de gebieden boven de 1100 meter, moet er rekening mee houden dat het weer daar snel kan omslaan, ook in de zomer. Je kunt de omstandigheden vergelijken met gebieden in de Alpen op 1800 meter hoogte. De winters zijn vanaf een hoogte van 800 meter sneeuwrijk. Vanaf een hoogte van 1.100 meter is een sneeuwdek zo goed als zeker tussen eind december en begin maart. Maar de sneeuwcondities verschillen sterk van jaar tot jaar. In de allerhoogste delen van de Vogezen kan er tot half mei nog sneeuw liggen. Je hebt dus de kans dat hooggelegen wandelroutes dan moeilijker toegankelijk zijn.

Fauna

Diersoorten die op andere plekken zijn verdwenen, vind je nog in de Vogezen, dankzij de enorme bossen, dunbevolkte gebieden en een goed georganiseerde natuurbescherming. Er leven herten, reeën, wilde zwijnen, dassen, tal van andere marterachtigen en de Europese wilde kat. Nadat hij een eeuw geleden verdween heeft de wolf ook zijn retour gemaakt in de Vogezen. Niet iedereen is blij met deze dieren. Schaapherders die vrezen voor hun kudde schieten de dieren liever af. Vogels die je er kunt spotten zijn de raaf, de slechtvalk en het zeldzame korhoen.

Wandelen in de Vogezen

Door de Vogezen loopt een uitstekend netwerk van paden. Bijna geen enkele route vergt een specifieke bergsportervaring of een aangepaste uitrusting, maar hou er rekening mee dat de Oostelijke Vogezen veel steiler zijn dan de Westelijke. De paden zijn hier en daar smal, de dalwanden zijn als afgronden zo steil. Op borden staat aangegeven waar je op moet letten. De Club Vosgien alleen al heeft ruim 18.000 kilometer aan gemarkeerde routes uitgezet. Tel daarbij op de vele kilometers lokale wandelroutes en paden die niet in een gemarkeerd netwerk zijn opgenomen. Er zijn dus wandelmogelijkheden genoeg. Kies een route die bij je fysieke mogelijkheden en ervaring past. Is het je eerste bergwandeltocht en wil je het niet te zwaar maken, kies dan voor een meerdaagse voettocht langs de geweldige roze rotsformaties en kasteelruïnes van de Noord Vogezen. Ben je een gevorderde wandelaar, dan kun je je wagen aan een alpiene uitdaging zoals een fascinerende klim vanuit het dal van de Rijn naar de toppen van de Hohneck en de Markstein. Welk niveau wandelaar je ook bent, onderschat de omstandigheden in de Vogezen niet, zeker niet aan de oostkant: pas je route aan of kies een beter moment als dat nodig is. Het aantal hoogtemeters dat je in de Vogezen op een dagwandeling aflegt, kan met gemak hetzelfde of zelfs méér zijn dan in de Alpen.

1. Noordelijke Vogezen

De Noordelijke Vogezen is een relatief onbekende wandelbestemming. Het gebied ligt letterlijk en figuurlijk in de schaduw van de Hoge Vogezen. Het is een gevarieerd, eerder vriendelijk dan ruig heuvellandschap, waar enorme bossen en weilanden elkaar afwisselen. De Grand Wintersberg met een hoogte van 580 meter is de hoogste top. Een wandeling in het noordelijkste deel van de Vogezen is tegelijkertijd een voettocht door 2000 jaar geschiedenis, met talrijke middeleeuwse ruïnes en kastelen. Onderweg ook mooie zandsteenrotsen, zoals de Hohenfels en de grotwoningen bij Graufthal.

Parc Naturel Régional des Vosges du Nord

In 1975 werd het Parc Naturel Régional des Vosges du Nord opgericht. Het natuurgebied heeft een oppervlakte van 130.000 ha en je vindt er 2600 km aan gemarkeerde wandelroutes. Daarvan is 1700 km door de Club Vosgien uitgezet. Het natuurpark grenst aan het Duitse Pfälzerwald, een natuurpark dat ongeveer even groot is. Ook de netwerken van wandelroutes in beide gebieden sluiten op elkaar aan.

De sterkste troeven voor een wandelvakantie in de Noord-Vogezen zijn het relatief vriendelijke klimaat, de fraaie loofbossen en de rust, zelfs in de zomer. Het zwaarteniveau van de meeste trajecten ligt tussen de 2,5 en 3 op een schaal van 5. Er is méér reliëf dan je in eerste instantie zou denken. De Noordelijke Vogezen zijn goed te doen voor minder ervaren bergwandelaars of wandelaars die het niet al te zwaar willen maken.

Overnachten

Kamperen kan onder andere in Niederbronn, Oberbronn, Dambach-Neunhoffen, Lembach, la Petite Pierre, Wingen-sur-Moder, Hinsbourg en Dossenheim-sur-Zinsel. Beste verblijfplaats voor buitensporters is die van Wingen-sur-Moder (op vijf minuten lopen van het dorpscentrum). Je kunt op deze rustige camping barbecueën en een kampvuurtje maken. Wingen-sur-Moder is bovendien gemakkelijk met de trein te bereiken.

2. Centrale Vogezen

WILDERNIS met hoofdletters. Zo kun je het centrale deel van de Vogezen - het gebied tussen de stadjes Saverne en St-Die-des-Vosges - het best beschrijven. In de enorme bossen, waar geen eind aan lijkt te komen, ontdek je de mooiste zandsteenformaties diep verscholen in het groen.

Wandelen Centrale Vogezen

Plekken die je als wandelaar niet mag missen zijn de Donon met z'n tempel op de 1000 meter hoge top, de waterval en het gelijknamige kasteel van Nideck, de Schneeberg, de geïsoleerde berg Climont en het meertje van la Maix. Maar ook de zichtbare sporen van een Keltisch verleden en de vele herinneringen uit de eerste wereldoorlog, lokken je naar de Centrale Vogezen! Kies je voor een minder populaire wandelroute dan is de kans groot dat je dagenlang geen wandelaar tegenkomt. Maar ook op de meer bekende GR paden, die het gebied doorkruisen, zullen weinig mensen je voor de voeten lopen. Het is eigenlijk alleen maar drukker op de echte toeristische plekken: de Donon, de Schneeberg, de waterval van Nideck en bij de Champ du Feu.
Het centrale deel van de Vogezen is echt een bestemming voor avontuurlijke wandelaars. Je wandelt van de ene onverwachte verrassing naar de andere en hebt zelfs de mogelijkheid om voor de nacht een bivakje in te richten in of bij een zandsteengrot of te overnachten in een - doorgaans zeer primitieve - hut in de bossen. En dat is maar goed ook, want in dit afgelegen gebied zijn niet zoveel campings of andere accommodaties op loopafstand. Je zult begrijpen dat deze streek juist een eldorado is voor dieren die je elders weinig ziet zoals de lynx, het korhoen en de wolf.

Overnachten

Er zijn campings in Saverne, St-Gall, Dabo, Wangenbourg-Engenthal, St-Quirin, Abreschwiller, Celles-sur-Plaine, le Howald en bij de Champ du Feu. De beste overnachtingsplek voor buitensporters is in Wangenbourg-Engenthal, in de trekkershut Grand Tetras. De eigenaar kent elke vierkante meter van dit gebied. Bovendien zit je midden in het grootste bosgebied van de Vogezen. Er is ook een kampeerplekje voor een aantal trekkerstentjes!

Bij de Donon liggen drie primitieve boshutten: Roulé Bacon, le Dersou en la Charaille. Een zeer originele mogelijkheid om midden in de wildernis te overnachten en ze zijn gratis toegankelijk.

3. Hoge Vogezen

Dit is een volwaardig middelgebergte en het landschap en klimaat zijn te vergelijken met een alpiene omgeving. De bergen met de typische ronde toppen noemt men 'ballons'. Zo heb je de Grand Ballon (met 1.424 meter de hoogste top van de Vogezen), de Ballon d'Alsace (1.247 meter) en de Ballon de Servance (1.158 meter). De mooiste en drukst bezochte berg van de Vogezen is beslist de Hohneck (1.363 meter). Het zijn de toppen van de 'crêtes', een deels boomloze bergkam die van noord naar zuid over de Vogezen loopt. Vroeger vormde deze bergkam - van tijd tot tijd - de grens tussen Frankrijk en Duitsland. Tegenwoordig is het de grens tussen de regio's Lorraine en de Elzas.

Uiteraard kun je in de Hoge Vogezen de prachtigste wandelingen maken, van eenvoudig tot zeer zwaar.

Aan accommodaties is geen gebrek: er zijn volop campings, gîtes en andere verblijven voor wandelaars. De Club Vosgien onderhoudt een netwerk van wandelpaden van ruim 4000 kilometer. Uiteraard leiden ook de GR5 en z'n varianten je door deze omgeving.  Je moet er wel rekening mee houden dat het tussen half juni en begin september behoorlijk druk kan zijn op de populaire trails. Of vervelend druk als je in het hoogseizoen in de buurt van de beroemde route des Crêtes wandelt: brullende motoren, dagjesmensen die de bergen op slippers bewandelen en toeristen die bijvoorbeeld met de auto de Hohneck 'beklimmen'. Wil je deze bergwereld in alle rust ervaren, kies dan voor trektocht tussen half mei en half juni of in de tweede helft van september. De Hoge Vogezen hebben wat minder culturele en historische erfenissen uit het verleden, zoals middeleeuwse kastelen en burchten. Maar trajecten langs bekende Elzasser wijndorpjes, met hun prachtige vakwerkhuizen, zijn heel goed te combineren met een meerdaagse trektocht door de Hoge Vogezen.

Wandelen Hoge Vogezen

Bezienswaardigheden die je zeker in je trektocht door de Hoge Vogezen moet zien zijn o.m. de Hohneck, het bekende 'Sentier des Roches', het lac Blanc, het lac Vert en de Grand Ballon, waar je bij helder weer een prima uitzicht hebt op de Alpen van het Berner Oberland. Je bent daar niet de enige, maar het is de moeite waard om de drukte voor lief te nemen. De natuur en het landschap van de Hoge Vogezen zijn beschermd. In 1989 werd het parc régional naturel des Ballons des Vosges opgericht. Het heeft een oppervlakte van maar liefst 270.000 ha!

Belangrijk om te weten is dat de Hoge Vogezen een middelgebergte zijn, met een overeenkomstig klimaat. De hoogstgelegen trajecten kunnen tot half mei nog bedekt zijn met sneeuw. Diverse hellingen aan de oostzijde van de Vogezen (Elzas) zijn zeer steil en bij slecht weer moeilijk toegankelijk. In de wintermaanden bestaat er soms een risico op lawines. Het is een uitdaging voor gevorderde bergwandelaars, er gebeuren regelmatig ongelukken!

Overnachten

In de Hoge Vogezen kun je volop kamperen. Vooral de oevers van het meer van Gerardmer en Retournemer (Xonrupt) vind je veel campings. Aan de Elzasser zijde van de Vogezen zijn het er wat minder. Daar liggen vier campings in de mooie vallei van Munster. Maar het zijn niet alleen campings in de Hoge Vogezen, je kan ook overnachten in trekkershutten, gîtes en herbergen. Voor buitensporters is De berghut 'Trois Fours’ die door de Franse bergsportvereniging C.A.F. wordt beheerd, een geweldige plek om te overnachten en om een trek over de Crêtes te beginnen. Je hebt er prachtig uitzicht op de Hohneck en je kan je uitleven op enkele honderden meters van klimuitdagingen, zoals de Martinswand.

4. Zuidelijke Vogezen

Bijna nergens in de Vogezen zijn de bossen zo groen als in het zuidelijkste deel. Dat heeft alles te maken met de overvloedige neerslag die in dit gebied valt. Maar dat is vooral sneeuw in de wintermaanden. De zomers kennen ook hier voldoende mooie en droge dagen. Globaal gezegd is dit het gebied in de Vogezen dat ten westen van de Moezel ligt. Diverse wandelroutes leiden je naar plekken waar je een prachtig uitzicht hebt over het dal van deze rivier.  De zuidelijke Vogezen zijn het rustigste deel wat het aantal toeristen betreft. Het landschap kenmerkt zich door grote loof- en naaldbossen, akkertjes, boomgaarden en weilanden, zo nu en dan een héél klein dorpje en een aantal leuke verrassingen zoals de watervallen van Faymont en de waterval van Gehard. De zuidelijke Vogezen maken ook deel uit van het Parc régional naturel des Ballons des Vosges. Tot het natuurpark behoort ook het unieke 'land van de duizend meren' dat ten zuidwesten van de Vogezen ligt. Als je graag meerdaagse wandeltochten maakt door zeer stille bossen of als je vanaf een vaste plek flinke dagwandelingen wilt maken, dan is dit gebied een aanrader. Grote kans dat je hele leuke plekjes en routes ontdekt, die alleen bij een handjevol lokale wandelaars bekend zijn.

Overnachten

Er zijn campings in Val d'Ajol, in Moselotte en bij Plombières-les-Bains. Bij de col de la Fourche is een herberg die ook veel door fietsers wordt bezocht. Camping la Crèche bij Val d'Ajol is misschien wel één van de beste kampeerterreinen voor buitensporters in Frankrijk. Een zeer vriendelijk Nederlands echtpaar runt deze kleine natuurcamping. Wandelen doe je over de vele lokale wandelroutes, die ook op het GR netwerk aansluiten. Het is een plek waar je graag terugkomt!

GR routes die de Vogezen doorkruisen

3a GR 5

Wie kent de beroemde GR5 niet? Bij het dorpje Saint Quirin begint deze populaire lange afstandsroute aan zijn kronkelige traject door de Vogezen. De GR5 laat vervolgens bijna geen enkel letterlijk en figuurlijk hoogtepunt links liggen. Zo kom je bij de Donon, steek je de vallei van de Bruche over en ga je vervolgens naar de Champ du Feu. Verderop laat de GR5 je kennismaken met de Elzasser wijnregio bij Barr en Andlau. Maar daarna duikt deze route opnieuw de bergen in. Vanaf de Col de Baganelles volgt de GR5 de bekende 'Crêtes des Vosges' en gaat vervolgens langs het Lac Blanc, de Hohneck, de Markstein, de Grand Ballon en tenslotte over de Ballon d'Alsace. Vanaf het dorpje Giromagny vervolgt de GR5 zijn weg naar de Jura. Kortom, de GR5 is een prachtige (klassieke) route door de Centrale en Hoge Vogezen. Het traject biedt een zeer representatief beeld van dit middelgebergte en de faciliteiten langs de route (overnachten, bezienswaardigheden, fourageren) zijn uitstekend! Het is voor vele wandelaars een voor de hand liggende keus, dus vaak behoorlijk druk in de zomermaanden. Neem zeker ook de diverse varianten op deze route in overweging. Wil je het hele GR5 traject in de Vogezen lopen, dan moet je daar 10 à 14 dagen voor rekenen.

3b GR 53

De GR53 doorkruist het noordelijke deel van de Vogezen. Het traject begint in Wissembourg en het sluit bij het stadje Schirmeck aan op de GR5. De lengte van het traject is 167 km en de meeste wandelaars doen er 8 à 10 dagen over. Heel veel wandelaars kiezen voor de combinatie GR53 - GR5. Omdat je dan tussen Wissembourg en Masevaux over de gehele lengte door de Vogezen trekt. De GR53 voert langs bezienswaardigheden zoals de kasteelruïnes van Windstein en Fleckenstein, het 'Petite Suisse d'Alsace' met de Schneeberg en de waterval van Nideck en de Rochers de Mutzig. Langs het traject vind je voldoende mogelijkheden om te overnachten en om voedsel in te slaan.

3c GR 531

Dit is een interessant alternatief voor de populaire GR5. De GR531 (blauwe markering) wordt ook wel eens de 'blauwe lijn' genoemd vanwege de kleur van de markeringen. In de Vogezen begint de 343 kilometer lange GR531 bij het dorpje Soultz-sous-Forêts en gaat na Masevaux verder door de Sundgau. Een streek die ook bekend staat als de Elzasser Jura. Door de GR531 te volgen, kom je vaak langs minder bekende bezienswaardigheden en plekken, die beslist geen tweede keus zijn. Zoals het weinig bekende Outre Forêt in het noorden van de Elzas, de eenzame heuvel van Climont, het spannende Sentier des Roches of de vallei van Munster, waar je goed gemzen kunt spotten. Grote delen van de GR 531 gaan door de oostelijke helft van de Vogezen. In de praktijk betekent dat degenen die deze route lopen, hun regenkleding het vaakste in hun rugzak kunnen laten zitten!

3d GR532

De GR532 (gele markering) start eveneens in Wissembourg en eindigt in Mulhouse, 358 kilometer verderop. De mooiste stukken van dit traject gaan door het Pays de Bitche, de grillige bossen van het Taenchell massief en bijzondere namen zoals de Rundkopf en de Col de Boenlesgrab. De GR532 is voornamelijk een oostelijke variant van de GR5, dus ook minder kans dat regendagen je wandelplezier beïnvloeden. De kans dat je op deze alternatieve route grote bezienswaardigheden mist is klein. Op de mooiste plekjes komen de GR5 en de diverse varianten elkaar nogal eens tegen!

3e GR533

De GR533 (groene markering) voert over de westelijke hellingen van de Vogezen. Het traject begint in het militaire stadje Sarrebourg en eindigt in Belfort. De mooiste delen van deze route zijn bij het stuwmeer van Pierre Percée, de 'Pain de Sucre' en de Tête de Coquin, de Ballon de Servance en de Roches Saint Martin, met een fascinerend uitzicht over St-Die-des-Vosges. Het traject van de GR533 komt bijna nergens boven de 1000 meter. Omdat dit een route door de westelijke helft van de Vogezen betreft, kun je er meer neerslag verwachten dan op andere GR paden in de Vogezen!

3f GR 534

De GR 534 is de énige lange afstandsroute die de Vogezen in van west naar oost doorkruist. Het 271 kilometer lange traject voert van Nancy naar Straatsburg. Het stuk dat tussen Virey-sur-Vezouze en Wasselone door het centrale deel van de Vogezen gaat, is ongeveer 65 kilometer lang. Het is echt een route voor wandelaars die de Vogezen liever van west naar oost doorkruisen, dan gebruik maken van de -gebruikelijke noord - zuid wandelroutes.

3g GR59a

De GR59a is een lange afstandswandelingen die vanaf de Ballon d'Alsace naar Lons-les-Saunier (Jura) gaat. Het gehele traject is 225 kilometer lang, maar slechts een klein gedeelte voert door de Vogezen.

3h GR7

De GR7 is een wandelroute die eveneens bij de Ballon d'Alsace begint en loopt helemaal door tot Andorra. Als we ons tot het traject in de Vogezen beperken, dan is dit de enige GR die door het zuidelijke deel van de Vogezen gaat. De route loopt in grote lijnen parallel aan westelijke oever van de Moezel.

Markering Club Vosgien

De Club Vosgien is in 1972 opgericht en is daarmee de oudste wandelvereniging van Frankrijk. Hun markeringssysteem lijkt complex, maar met een beetje uitleg is het goed te begrijpen. De vrijwilligers van de Club Vosgien onderhouden de markeringen en de trails zelf. De meeste wandelaars vinden de bewegwijzering 'redelijk tot goed'! Belangrijk om te weten is dat ook de GR routes gemarkeerd zijn volgens het systeem van de Club Vosgien! Maar meestal wordt dan in letters aangegeven om welke GR route het gaat. Op knooppunten wordt op witte borden de richting aangegeven. Hier zie je ook een  indicatie van de tijd die je nodig hebt. Heel zelden de afstand! Het gaat dan wel om pure looptijd, dus zonder pauzes. De ervaring leert dat een gemiddelde wandelaar, die zo nu en dan wil rusten, fotograferen of gewoon wil genieten van een uitzicht, er gerust 1/4 à 1/3 bij kan tellen! Bezienswaardigheden en strategische plekken worden met ronde borden met een groene rand, aangegeven. Met de naam en de hoogte van de plek. De nieuwere markeringen hebben reflecterende verf, zodat ze ook in het donker opvallen.  Heel veel wandelroutes die door lokale VVV-kantoren worden uitgegeven, maken gebruik van het netwerk dat door de Club Vosgien is uitgezet. Met het gevolg dat de markeringen op zo'n route van traject tot traject kunnen verschillen! Normaliter staat dit goed in hun documentatie aangegeven.

Topografische kaarten voor de Vogezen