Sneeuwschoen wandeling door de Harz

Over De Harz

Hoewel aan de Harz een beetje het imago kleeft van oubollig, is het een verrassend afwisselend gebied. Het heeft geen spectaculaire natuur, maar wel een prettige combinatie van geschiedenis, cultuur, gezellige stadjes en heel veel bos en wandelpaden. En, het heeft het stoomtreintje naar de top van de Brocken!

De sneeuwschoentocht speelt zich af op het gebied rond de Brocken. Maar de Harz is veel groter dan deze meest noordelijk gelegen duizender van Duitsland. In totaal meet het gebied 110 km in oost-west richting en 40 km in noord-zuid richting.

De Harz wordt onderverdeeld in de Oberharz en Unterharz. Het oostelijk deel van de Oberharz heet dan weer de Hochharz waar ook de Brocken en de omgeving van de Brocken onder vallen. De maximale hoogte is hier 1142 meter (de top van de Brocken). Zo’n 10% van de oppervlakte van de Harz is Nationaal Park. Dit park strekt zich uit over twee Bundesländer (Nedersaksen en Saksen Anhalt) en gaat sinds 2006 onder de naam Nationalpark Harz door het leven.

Aan de (vlakke) randen van de Harz liggen zeer interessante en bezienswaardige steden als Goslar, Wernigerode en Quedlinburg die je eigenlijk niet mag laten liggen. Bad Harzburg is minder de moeite waard.

In het najaar van 2014 (voor de reportage waren we in februari 2014 in de Harz), ben ik nog een keer teruggegaan naar de Harz. Nu puur om te wandelen. Ik liep toen o.a. door het Bodetal en dat is zeker een aanrader. Het kan er druk zijn in de weekends (Thale is een toeristenfuik), maar in het smalle dal zelf is het rustig. Een mooie tocht is om heen bovenlangs het diep ingesleten dal te lopen (via Rosstrappe) en terug langs de rivier. Halverwege de wandeling kom je in Treseburg; een echt bergplaatsje, omgeven door bos en heuvels. De auto kun je eenvoudig kwijt op een enorm parkeerterrein aan de rand van Thale. Het begin van de route is een kermis (kabelbaan, eettentjes etc), maar al snel wordt het rustig. In Thale is ook een interessant DDR-museum.

Let op dat het op 3 oktober (Dag van de Duitse Eenheid) zéér druk is in de Harz. Accommodatie kan dan volledig zijn volgeboekt.

Over de Brocken

De Brocken, hoewel niet hoger dan 1142 meter, is in meerdere opzichten een bijzondere berg. Uiteraard door het klassieke stoomtreintje dat vanaf Drei Annen Hohne meerdere keren per dag naar boven tuft en eindigt op het hoogstgelegen treinstation van Duitsland. Maar ook omdat de berg tijdens de Koude Oorlog een belangrijke rol speelde in het ‘afluisterspel’ tussen west en oost. Jarenlang, tussen 1960 en 1990 was de berg afgesloten en alleen toegankelijk voor militairen en burgers met speciale passen. Het IJzeren Gordijn liep op slechts enkele kilometers van de top.

Daarnaast speelde de Brocken een belangrijke rol in de Duitse literatuur. Goethe en Heinrich Heine noemen de berg in romans. In Goethes beroemdste werk Faust neemt de Brocken zelfs een prominente plek; Faust verkocht op de berg zijn ziel aan Mephisto.

Het klimaat op de top van de Brocken is volstrekt eigenzinning en vergelijkbaar met dat van een Alpentop tussen de 1800 en 2500 meter. Dat betekent dat de winters er bar zijn en dat er, naast wat kleine sparretjes, nauwelijks iets groeit (de noordelijkse natuurlijke boomgrens van Centraal-Europa!). Dat kan ook niet, want het er kan er boven ontzagwekkend waaien. Windstoten tot ruim 190 km/pu zijn er niet zeldzaam! Verder groeien en bloemen en planten die nergens anders voorkomen. Een minpuntje voor bezoekers: de top is meer dan 300 dagen per jaar in de wolken gehuld. Pluspunje: áls het helder is kun je meer dan 230 km ver kijken!

In het Erlebniszentrum/ Brockenhaus kom je veel meer te weten over de Brocken. De vier euro entree zeker waard.

Door de enorme televisiemast én de resten van een voormalige Russische paraboolantenne in een koepel, is de top van verre herkenbaar. De Brocken is dus volledig terecht de Koning van de Harz. Je kunt er komen door vanaf Schierke, Drei Annen Hohne of Torfhaus omhoog te lopen of het treintje naar de top te pakken. Niet goedkoop, een enkeltje kost al € 23,-. En eerlijk is eerlijk: in de winter is de tocht door het besneeuwde landschap een stuk spectaculairder dan in de zomer.

Over onze driedaagse sneeuwschoentocht door de Harz

Wij boekten dit winterarrangement bij SNP onder de de naam Langlaufen en sneeuwschoenwandelen op de Brocken. Het gaat om een driedaags arrangement met overnachtingen in Hotel Kräuterhof, pal tegenover het station Drei Annen Hohne. Het ligt op 543 meter en de kans op sneeuw is daardoor vrij groot. In Drei Annen Hohne is verder niet veel te beleven, maar vanuit het hotel kun je alle kanten op. En ideaal natuurlijk is dat het stoomtreintje naar de de top van de Brocken voor de deur vertrekt. Elend en Schierke zijn de dichtstbijzijnde dorpen waar je eventueel boodschappen kunt doen. Wernigerode is een klein half uurtje rijden.

Wij maakten in totaal drie dagtochten waarvan twee vanuit ons hotel. Eén dag namen we de stoomtrein naar de top van de Brocken en wandelenden we via Schierke terug naar Drei Annen Hohne. De tweede dag (die begon met slecht weer), namen we de auto naar Wernigerode en vervolgens naar Torfhaus. Vanuit daar maakten we een fraaie tocht naar de Ecker Stausee. En de laatste dag trokken we naar de Klippen ten noordoosten van Drei Annen Hohne en konden daar nog een halve dag op sneeuwschoenen wandelen. Als je langer de tijd hebt, kun je de Harz nog verder verkennen. Het Bodetal in het oosten is prachtig voor een fikse dagwandeling (van Thale naar Treseburg en dan terug), maar ook in het zuiden heeft de Harz nog voldoende te bieden.

Langlaufen hebben we niet kunnen doen omdat er niet voldoende sneeuw lag en er geen pistes geprepareerd waren. Met voldoende sneeuw kun je wel heerlijk langlaufen in de Harz.

Zwaarte/moeilijkheidsgraad van deze sneeuwschoentocht in de Harz

Zwaar is wandelen in de Harz niet. Moeilijk evenmin. Toch kunnen de hoogteverschillen rond de Brocken stevig zijn er zitten er best steile stukken op sommige trajecten. Hoe lang en hoe ver je wilt wandelen, bepaal je grotendeels zelf. De bewegwijzering in het gebied is uitstekend en je zit nooit heel ver van de bewoonde wereld. Een wandeling langer of korter maken is (meestal) geen enkel probleem. Wandelen in combinatie met het stoomtreintje is een belevenis.

Navigeren

Een prettige overzichtskaart is die van KV Plan ‘Harz’, 1:50.000. Bij Hotel Kraüterhof is ook een gedetailleerde 1:25.000 kaart te koop. Wie bij SNP boekt ontvangt losse kaarten en beschrijvingen.

Beste seizoen

De Harz biedt geen sneeuwzekerheid, maar toch is de kans op een witte wereld er groter dan in bijvoorbeeld Winterberg (Sauerland). Zeker de hogere delen van de Harz (tussen de 600 en 1200 meter) zijn redelijk sneeuwzeker en hier liggen ook volop wandelmogelijkheden. Vanaf half december kan er sneeuw vallen, in maart ook nog. De grootste kans bieden januari en februari. Zelfs als er sneeuw ligt, is het niet altijd zinvol de sneeuwschoenen aan te trekken. Sneeuwschoenen hebben pas echt nut bij een flinke laag sneeuw en voorkomen dat je te diep wegzakt. Klik als je meer weten over de sneeuwcondities in de Harz en de mogelijkheden in de verschillende skigebieden.

Naar de Harz toe

Auto en trein liggen het meest voor de hand. De auto heeft als grote voordeel dat je flexibel bent. De Harz is een groot gebied met veel verschillende wandelmogelijkheden. Rond het hotel in Drei Annen Hohne zijn veel mogelijkheden en heb je in principe geen auto nodig. Mocht je ook andere gebieden willen ontdekken (het Bodetal bijvoorbeeld) of een stadje willen bezoeken, dan is een auto wel erg handig. Overigens rijden er wel bussen in het gebied, maar die volgen alleen de hoofdwegen.

Auto: De snelste verbinding vanuit Utrecht naar Drei Annen Hohne (de standplaats van dit verhaal) is een kleine 500 km en loopt via Osnabrück, Hannover en Braunschweig. Na Braunschweig ga je richting Bad Harzburg en rij je via Torfhaus, Braunlage en Schierke of via Wernigerode naar het hotel. Als er veel sneeuw ligt of wanneer het donker is, is de route via Wernigerode te preferen omdat je dan zo lang mogelijk op goed begaanbare (snel)wegen rijdt. Een goede reisplanner is die van Via Michelin of de ANWB.

Trein: Het is mogelijk om de trein in de Harz te komen. De reis vanaf Utrecht duurt ruim zes uur en je moet een aantal keer overstappen. Dit is afhankelijk van de gekozen route (via Amersfoort of Eindhoven). Er is een trein vanaf Hannover die rechtstreeks naar Wernigerode gaat. De prijs van een retourticket zal (afhankelijk van de dag en de datum van boeking) rond de € 200,- p.p. bedragen. Vanaf station Wernigerode rijdt bus 257 regelmatig op en neer naar Braunlage (Omnibusbahnhof) en stopt derhalve ook bij Drei Annen Hohne.

Meer informatie en boeking bij de Deutsche Bahn of via de Treinreiswinkel in Amersfoort.

Overnachten

Omdat wij een arrangement boekten via SNP (reiscode 515125 LA), sliepen wij drie nachten in Hotel Kraüterhof in Drei Annen Hohne. Kräuterhof is een vrij groot hotel dat tot 1989 nog aan de Oostduitse kant stond. Het personeel is hulpvaardig, ontbijt en avondeten zijn dik in orde. Er is een grote parkeerplaats bij het hotel waar je (hotelgasten gratis) je auto kunt parkeren.Regel je echter de reis zelf, dan is meer dan voldoende accommodatie voorhanden. Goedkoop, duur; kleinschalig of juist groot. Houd echter wel rekening met feestdagen (bijvoorbeeld de Dag van de Duitse eenwording op 3 oktober) en zomerdrukte. Hotels en pensions kunnen dan voortijdig vol zitten. Voor wie alleen bijzonder goed genoeg is: op de top van de Brocken staat het Brockenhotel. Een tweepersoonskamer kost tussen de € 120,- en € 170,- per nacht (incl. ontbijt). Dineren mogelijk.

Eten en drinken

Eet- en drinkgelegenheden zijn niet heel dik bezaaid in het Nationaal Park zelf. De Harz heeft wat minder een berghuttencultuur zoals je in andere Duitse middelgebergten nog wel eens aantreft. Op de top van de Brocken is echter meer dan voldoende horeca (op drukke dagen lijkt het er wel één grote biertuin) en verder uiteraard in de dorpen. Een leuke plek is het Natur-Erlebniszentrum Hohnehof in het Nationaal Park, niet ver van Drei Annen Hohne. Je kunt er heerlijk binnen (en buiten) zitten en wat (kleins) eten en drinken. Iedere dag van 10 tot 17 uur geopend.
In Goslar en Wenigerode heb je diverse prima restaurants met Harzer specialiteiten zoals wild in bier, forel en gerechten met kummel.
Verder kun je in alle plaatsen en plaatsjes in de Harz voor weinig geld prima eten. Het bier in de Harz is bekend en goed.

Verhuur van sneeuwschoenen en langlaufmateriaal

Wie bij SNP boekt onvangt deze informatie bij boeking. Wie op eigen gelegenheid gaat, kan bij de volgende adressen terecht:
Sneeuwschoenwandelen:

• Travelcamp, Breite Strasse/ Kohlmarkt Wernigerode, info@travelcamp.de. Je moet hier een borgsom achterlaten.
• Een georganiseerde sneeuwschoentocht boeken bij Ski-, Schlitten- und Schneeschuhverleih:
  Ausleihstation Riemenschneider, (Geschäft „Stöbereck“), Brockenstraße 14a, 38879 Schierke, T: +49 (0)39 455 409

Langlaufen:
Op diverse adressen in Schierke en Wernigrode. Op deze site vind je ook verhuuradressen in andere delen van de Harz.

Dag-tot-dag routebeschrijving sneeuwschoentocht in de Harz

Dag 1
Met de stoomtrein van station Drei Annen Hohne naar de top van de Brocken (zie het Fahrplan van de Harzer Schmalspurbahn). Bij het station zelf kun je ook een schema halen. Op de top is het zeker de moeite waard even rond te kijken in het Brockenhaus (horeca en een bezoekerscentrum met een interessant museumpje over de Koude Oorlog). Vanaf de top hebben wij een stukje van de Neuer Goetheweg gevolgd, vervolgens overgestapt op de (rustige) Oberer Köningsbergerweg en zo naar Schierke gewandeld. Daar lunch en warme chocolade in het knusse stationsgebouw van Schierke. Vervolgens via de Erdbeerkopf en langs de Leistenklippe terug naar Drei Annen Hohne.
Circa 4 uur.

Dag 2
Met de auto naar Wernigerode (interessant stadje!) en via de noorkant van de Harz naar Torfhaus. Een skigebiedje met een aantal grote parkeerplaatsen en een informatiecentrum met diavoostelling over het Nationaal Park. Vanaf Torfhaus zijn we in noordoostelijke richting weggelopen (markering met blauw kruisje) en hebben dit gevolgd tot aan de Ecker Stausee. Mooi en rustig. Terug zuidelijk langs de Ecker gaan lopen over nat en smal maar prachtig pad. Uitgekomen op de (drukke) Goetheweg en terug naar Torfhaus.
Circa 4 uur.

Dag 3
Een lange struintocht door het gebied ten noordoosten van Drei Annen Hohne. Exacte route niet helemaal aan te geven omdat we niet overal de paden hebben gevolgd, maar in ieder geval zijn we langs een aantal Klippen (Hohensteinklippe en Hohneklippen) gelopen met de Zeterklippe als verste en fraaiste punt. Een mooi gebiedje met zogenaamde Hangmooren (moerasgebied), veel bos en dus de klippen met uitzichten. Terug via het Natur Erlebnis Zentrum Hohnehof waar je koffie kunt drinken en wat kleins kunt eten. Ook kun je er meer te weten komen over de natuur in de Harz.
Circa 5 uur.

Kaarten en gidsen

• KV Plan Freizeitkarte Harz, 1:50.000, ca. € 6,50. De beste kaart van het hele gebied. Helaas niet scheurvrij.
• Wanderkarte Wernigerode, 1:25.000, €. 3,95. Ook verkrijgbaar bij het hotel. Beslaat een klein gebied, maar omvat wel de Brocken. Water- en scheurvast.
• Wintersportkarte Harz, Kartographische Kommunale Verlagsgesellschaft, 1:50.000, € 3,50. Water- en scheurvast.
• ANWB Gids Duitsland Oost. Met een deel over de Harz, € 18,95 (voor leden).
• Vele Duitstalige gidsen van o.a. Kompass, ADAC, Rother en Bruckmann. Meestal gaat het dan om dagtochten. Een aanrader is de Wanderführer Harz (Die 40 schönsten Touren) van Bruckmann, € 12,95.

Handige sites

• www.harzinfo.de
  Site van het Harzer Tourismusverband, informatie over het hele gebied. Ook handig voor wie accommodatie zoekt.
• www.nationalpark-harz.de
  Specifiek voor het Nationaal Park Harz. Er zijn ook uitstekende brochures verkrijgbaar. Voor wie meer wil weten over de natuur op de Brocken en over de geschiedenis van de berg is de brochure Der Brocken in National Park Harz aan te raden. Via deze link ook te downloaden. Kijk onder Algemein.