Fietsen en varen door fjells en fjorden

Het gebied

Het zuiden van Noorwegen bestaat grotendeels uit hoogland of 'fjell'. Deze bergen en hoogvlaktes zijn diep ingesneden door fjorden. De hoogste bergen komen boven de 2000 meter uit en zijn bedekt met gletsjers en sneeuwvelden. Aangezien de fjorden op zeeniveau liggen, zijn de hoogteverschillen hier net zo groot als in de Alpen. De boomgrens ligt in dit gebied rond de 800 meter, met als bovenste bosgordel berkenbos. Iets lager zijn uitgestrekte naaldwouden te vinden, die de meest westelijke uitlopers vormen van de Russische taiga. De bekendste Nationale Parken in dit gebied zijn de Hardangervidda (de grootste hoogvlakte van Europa), Jostedalsbreen (de grootste gletsjer op het Europese vasteland) en Jotunheimen (de hoogste bergen van Noorwegen).

De fjorden zijn diepe U-vormige dalen, die tijdens de ijstijden door het landijs zijn uitgeslepen. Na het smelten van dit ijs zijn de lagere delen van deze dalen volgelopen met zeewater. De fjorden zijn bijzonder rijk aan vis. Van de tientallen fjorden die Noorwegen kent, is de Sognefjord onbetwist de grootste: twee tot vijf kilometer breed, 204 kilometer lang en maximaal 1308 meter diep. Dankzij de relatief warme Golfstroom, die langs de Noorse kust stroomt, vriezen de fjorden 's winters niet dicht. Waar de bodem dat toelaat, is langs de kust en de fjorden landbouw en fruitteelt mogelijk. Hier liggen ook de grotere plaatsen buiten de regio Oslo, waarvan Bergen, Stavanger en Kristiansand het bekendst zijn.

De fietstocht

Circa duizend kilometer fietsen in drie weken door het zuiden van Noorwegen. De tocht gaat grotendeels over stille binnenwegen en enkele fietspaden.

Zwaarte/ Moeilijkheidsgraad

Meestal goed te doen, maar pittig tot zwaar op de Setesdalheiene, de Sognefjell en de Rallarvegen. Hellingpercentages variëren van 5 tot 10 %, met een uitschieter van 15% op de Rallarvegen. Met lichte bepakking (liefst niet zwaarder dan 20 kilo) en een bergverzet (voor 22-32-42 tanden, grootste kransje achter 32 of 34 tanden; bij een Rohloffnaaf 40 tanden voor en 17 achter of 38 voor en 16 achter) kan iemand met een redelijke conditie hier dagafstanden van 50 tot 80 kilometer halen.

Navigatie

Fietsroute 3 door het Setesdal is goed bewegwijzerd. Afgezien van de Rallarvegen maken de andere fietsroutes gebruik van gewone wegen die goed voorzien zijn van normale wegwijzers. Van de complete route is ook een gps-track beschikbaar.

Verhard/onverhard

De route volgt meestal asfaltwegen. De Rallarvegen is een ruig grindpad, waar soms nog sneeuwvelden liggen. Deze zijn in de zomer lopend, met de fiets aan de hand, eenvoudig over te steken.

Beste seizoen/tijd

Van eind mei tot begin september is het vaak goed fietsweer in het zuiden van Noorwegen. Van oktober tot mei zijn de hoger gelegen wegen, zoals de pas over de Sognejell en de weg van het Setesdal naar Lysebotn, door sneeuw versperd. De Rallarvegen is tot eind juni dicht; helemaal sneeuwvrij is dit fietspad meestal van half augustus tot oktober. Veel campings gaan pas in juni open en sluiten eind augustus.

Naar zuid-Noorwegen toe

Wij maakten in 2014 nog gebruik van de handige nachttrein tussen Amsterdam en Kopenhagen: met één overstap kon je daarmee op een comfortabele en relatief duurzame manier op een handig tijdstip de Deense veerhaven Hirtshals bereiken. Helaas is deze nachttrein opgeheven. Ook vaart er al jaren geen rechtstreekse veerboot meer tussen Nederland en Noorwegen. Wat nog wel kan, afgezien van vliegen of autorijden, is met redelijk snelle dagtreinen reizen. Wie daarmee in één dag Hirtshals wil bereiken, moet heel vroeg opstaan en onderweg minstens vijf keer overstappen.
Nog een andere mogelijkheid is om niet vanuit Kristiansand te gaan fietsen, maar vanuit Oslo. Dan hoeft niet eerst naar Jutland gereisd te worden, maar kan in Kiel al op de boot worden gestapt.

Heen naar Kristiansand

1. Per trein van Amsterdam naar Hamburg met overstap in Osnabrück (of van Groningen naar Hamburg met overstappen in Leer en Bremen; of van Venlo naar Hamburg met overstap in Düsseldorf)
2. Per trein van Hamburg naar Flensburg
3. Per trein van Flensburg naar Fredericia, meestal met een overstap in Kolding
4. Per trein van Fredericia naar Hjørring
5. Per trein of op de fiets van Hjørring naar Hirtshals
6. Met de boot van Hirtshals naar Kristiansand

Terug uit Nesbyen

1. Per trein naar Oslo
2. Met de nachtboot naar Kiel
3. Per trein van Kiel naar Hamburg
4. Per trein van Hamburg met één of twee keer overstappen terug naar Nederland.

In alle buitenlandse intercitytreinen moeten fietsplekken van tevoren gereserveerd worden. Voor het meenemen van een fiets moet ook een internationaal fietskaartje aangeschaft worden. Boekingen en reserveringen voor de treinreis kunnen bij de Treinreiswinkel geregeld worden (controleer wel of ook plek voor de fiets in de Deense treinen gereserveerd is, want dat wordt wel eens vergeten. En boek liever niet bij NS Internationaal: daar heeft men weinig verstand van regels voor fietsvervoer).

Veerboten kunnen online geboekt worden; Fjordline voor de route Hirtshals - Kristiansand en Colorline Ferries voor de route Oslo - Kiel.

Overnachten

Campings en hotels zijn redelijk dicht gezaaid. Een enkele keer is het handiger om wild te kamperen, wat op het Noorse platteland geen probleem is.

Overnachtingen van de auteur:

Dag 1
Camping Roligheden, Framnesveien, 4632 Kristiansand, +4738096722.
Eenvoudige camping aan de kust, niet ver van de veerhaven en de binnenstad van Kristiansand.

Dag 2
Camping Evje-Kilefjorden, 4737 Hornnes, +4740543663.
Mooie camping met Nederlandse beheerder op een verlaten plek. Er is een klein winkeltje bij de receptie.

Dag 3
Camping Reiårsfossen, Ose, 4745 Bygland, +4737934100.
Grote camping met kantine.

Dag 4
Camping Suleskard, 4443 Tjørhom, +4738371113.
Vakantiedorp met kampeergelegenheid en supermarkt.

Dag 5
Camping Preikestolen, Preikestolvegen 97, 4100 Jørpeland, +4748193950.
Grote camping met restaurant.

Dag 6
Hotel Gjestegård, 5580 Ølen, +4753766100.
No nonsense hotel vlakbij de veerhaven, waar af en toe een boot naar Leirvik vertrekt.

Dag 7
Hotel Thon, Bradbenken 3, 5003 Bergen, +4755308700.
Groot functioneel hotel in het centrum van Bergen.

Er is ook een motel met kampeergelegenheid 10 kilometer ten zuiden van de stad: Midttun Motell & Camping, Midtunheia 3, Postboks 137 Nesttun, 5852 Bergen, +4755 10 39 00.

Dag 8
Camping Vågenes, Vågenesvegen 54, 5936 Manger, +4756370591.
Camping met haventje. Er zijn winkels in Manger, 7 kilometer voor deze camping.

Dag 9
Camping Botnen, 5961 Brekke, +4757785471.
Prachtig terrein met grandioos uitzicht over de Sognefjord. Er is een winkel in Brekke, 7 kilometer oostwaarts.

Dag 10
Wildgekampeerd achter de kerk van Ortnevik. Er is een winkel in Bjordal, 24 kilometer westwaarts.

Dag 11
Camping Lyngmo, Lyngmo 12, 6869 Hafslo, +4757684366.
Vakantiepark met camping aan een groot meer, niet ver van winkel.

Dag 12
Jostedalcamping, Gjerde, NO-6871 Jostedal, +47 977 56789.
Mooie camping met keuken. Er is een winkel op loopafstand.

Dag 13
Viki Fjordcamping, 6875 Høyheimsvik, +4757686420.
Eenvoudige camping aan de Lustrafjord. Er zijn winkels in Gaupne, 7 kilometer westwaarts.

 Dag 14
Hotel Turtagrø, 6877 Fortun, +4795473059.
Modern maar bijzonder sfeervol wintersporthotel aan de Sognefjellroute, dat ook geliefd is bij bergwandelaars. Er zijn ook slaapzalen en er kan gekampeerd worden.

Dag 15
Camping Nymoen Leirplass, 6876 Skjolden, 04757686603.
Mooi gelegen camping dichtbij winkels.

Dag 16
Jeugdherberg Sogndalsfjøra, Helgheimsvegen 9,
6856 Sogndal, +4757627575.
Moderne stadsherberg met sobere kamers en gelegenheid om te koken.

Er is 3 kilometer verderop een camping: Kjørnes, N-6856 Sogndal, +4797544156.

Dag 17
Vatnahalsen Høyfjellshotel, 5718 Myrdal, +4757633722.
Prachtig gelegen sfeervol hotel aan de Rallarvegen en de spoorlijn naar Flåm.

Dag 18
Hotel Finse 1222, Postboks 12, 5719 Finse, +4756527100.
Comfortabel hotel halverwege de Rallarvegen.

Dag 19
Øen Turistsenter, Lienvegen 139, 3580 Geilo, +4732087060.
Jeugdherberg met camping op een wat rommelig terrein aan de rand van Geilo.

Dag 20
Hotel Bondeheimen, Rosenkrantz' gate 8, 0159 Oslo, +4723214100.
Handig gelegen hotel in de buurt van het centraal station en de veerhaven van Oslo.

Er is ook een stadscamping in Oslo: Ekeberg camping, Ekebergveien 65, 1181 Oslo, +4722198568.

Eten, drinken, inkopen

Ook buiten de grotere plaatsen zijn voldoende winkels, cafés en restaurants te vinden, alleen niet altijd op het moment dat je ze zoekt. Zorg dus voor genoeg rantsoen om een paar uur door te kunnen fietsen.

Uitrusting

Klik hier voor de Op Pad paklijst fietsvakantie.

Cultuur

Culturele hoogtepunten op de route zijn de binnenstad van Stavanger, de oude haven met Hanze-handelshuizen in Bergen en de staafkerk van Urnes aan de Lysefjord. Aan het eind van de tocht heeft Oslo meer dan genoeg aan cultuur te bieden om er een paar dagen door te brengen.

Globale dag-tot-dag routebeschrijving

Dag 1
Hjørring - Kristiansand, 25 km; 175 m klimmen, 210 m dalen. Eerst een stukje fietsen door Jutland, van station Hjørring naar de veerhaven van Hirtshals. Dan per catamaran over het Skagerrak naar Kristiansand.

Dag 2
Kristiansand - Evje, 65 km; 440 m klimmen, 280 m dalen. Langs de bewegwijzerde Sykkelrute 3 grotendeels over rustige wegen en paden door de bossen langs de Otrarivier.

Dag 3
Evje - Ose, 75 km; 500 m klimmen, 465 m dalen. Verder langs Sykkelrute 3 door het Setesdal. In de verte doemen de eerste bergen op.

Dag 4
Ose - Suleskard, 75 km; 1170 m klimmen, 845 m dalen. s'Ochtends nog een stuk door het Setesdal, later een stevige klim en via Sykkelrute 2 over de ruige fjell van de Setesdalheiene.

Dag 5
Suleskard - Jørpeland, 65 km; 1250 m klimmen, 1730 m dalen. Eerst nog 34 kilometer over de fjell en een spectaculaire afdaling naar Lysebotn. Daarna varend door de smalle, tussen hoge bergen ingeklemde Lysefjord. Tenslotte nog een paar uur fietsen langs de Hogsfjord en de Idsefjord.

Dag 6
Jørpeland - Ølen, 30 km; 225 m klimmen, 340 m dalen. Eventueel beginnen met een gecombineerde fiets- en wandeltocht naar de Preikestolen ('preekstoel') rots, die 600 meter hoog boven de Lysefjord hangt. Bij helder weer is dit weer een aanrader, al kan het er soms druk zijn. Trek hier minstens een halve dag voor uit.
Vervolgens 17 kilometer fietsen van Jørpeland naar Tau en met een veerpont naar Stavanger. Eventueel overnachten in Stavanger of direct verder per catamaran naar Sandeid. Van Sandeid is het nog 10 kilometer fietsen naar Ølen.

Dag 7
Ølen - Bergen. Eerst per catamaran van Ølen naar Leirvik en daar overstappen op een catamaran of bus naar Bergen. Voor een deel kan dit stuk ook worden gefietst: van Leirvik via Sykkelrute 1 naar Sanvikvåg (40 kilometer), dan een 21 kilometer lange boottocht van Sandvikvåg naar Hahljem en verder langs Sykkelrute 1 naar Bergen (42 kilometer).

Dag 8
Bergen - Radøy, 60 km; 850 m klimmen, 845 m dalen. Via Sykkelrute 1 door de voorsteden van Bergen en het vriendelijk golvende cultuurlandschap in het noorden van Hordaland.

Dag 9
Radøy - Gulen, 75 km; 1015 m klimmen, 1075 m dalen. Eerst via Sykkelrute 1 naar Leirvåg en daar met een veerboot over de Fensfjord naar Sløvåg. Verder langs de Eidsfjord en de Austgulfjord, tenslotte over een bescheiden bergpas naar de Sognefjord.

Dag 10
Gulen - Ortnevik, 80 km; 760 m klimmen, 750 m dalen. De hele dag langs de zuidoever van de Sognefjord tot het einde van de weg in Ortnevik.

Dag 11
Ortnevik - Hafslo, 70 km; 570 m klimmen, 420 m dalen. Eerst per catamaran naar Vik. Dan op de fiets naar Vangsnes en met een pont naar Hella. Op de noordoever van de Sognefjord verder naar Sogndalsfjøra. Tenslotte een stukje klimmen.

Dag 12
Hafslo - Gjerde, 55 km; 470 m klimmen, 480 m dalen. Eerst een mooie afdaling naar de Lustrafjord en vanaf Gaupne de rest van de rit vals plat.

Dag 13
Gjerde - Luster, 55 km; 270 m klimmen, 420 m dalen. Eerst naar een goed bereikbare gletsjertong van de enorme Jostedalsbreen. Bij goed weer is een excursie met een gids hier een absolute aanrader.
Later op de dag terugfietsen naar de Lustrafjord.

Dag 14
Luster - Turtagrø, 930 m klimmen, 90 m dalen. Eerst nog vlak fietsen langs de Lustrafjord, dan langdurig klimmen op de weg naar de Sognefjell.

Dag 15
Turtagrø - Skjolden, 50 km, 675 m klimmen, 1540 m dalen.
Eerst naar het hoogste punt van de weg over de Sognefjell (1434 m) en dan rechtsomkeert met een spectaculaire afdaling naar de Lustrafjord.

Dag 16
Skjolden - Sogndalsfjøra, 50 km; 440 m klimmen, 440 m dalen. Langs de Lustrafjord naar Urnes, waar een van de oudste staafkerken staat. Hier met een pont de fjord oversteken en een paar honderd meter klimmen alvorens weer af te dalen naar de Sogndalsfjord.

Dag 17
Sogndalsfjøra - Vatnahalsen, 35 km; 1020 m klimmen, 275 m dalen. Eerst 12 kilometer fietsen naar Kaupanger en vervolgens een weliswaar toeristische, maar erg mooie veerboottocht naar Gudvangen aan het eind van de smalle Nærøyfjord. In Gudvangen overstappen op een andere boot naar Flåm, die eerst weer terugvaart door de Nærøyfjord (er gaat geen rechtstreekse boot van Kaupanger naar Flåm en de lange tunnels tussen Gudvangen en Flåm zijn - anders dan de kaart aangeeft - verboden voor fietsers).
Vanaf Flåm nog 20 kilometer fietsen over het begin van de Rallarvegen. Het laatste stuk voor Vatnahalsen is een grindpad met twintig erg steile haarspeldbochten. Wie het rustig aan wil doen, kan in Flåm ook de trein naar boven nemen.
Een alternatief voor de toeristische boottochten is fietsen over de oude weg tussen Lærdalsøyri en Aurlandsvangen. Deze weg gaat over een 1300 m hoge pas. Om in Lærdalsøyri te komen, moet in Kaupanger een bus worden genomen, om enkele tunnels te passeren waar niet gefietst mag worden (helaas is de veerboot tussen Kaupanger en Lærdalsøyri een paar jaar geleden opgeheven na de opening van de tunnels). Na de pas moet vanaf Aurlandsvangen nog 5 kilometer over de soms drukke E16 naar Flåm worden gefietst.

Dag 18
Vatnahalsen - Finse, 35 km; 600 m klimmen, 340 m dalen. Een pittige maar prachtige tocht over het ruigste deel van de Rallarvegen.

Dag 19
Finse - Geilo, 55 km; 350 m klimmen, 850 m dalen. Eerst 27 kilometer over een relatief makkelijk stuk van de Rallarvegen, vanaf Haugastøl over een soms drukke rijksweg naar Geilo (in Haugastøl kan ook op de trein naar Geilo of Oslo gestapt worden).

Dag 20
Geilo - Nesbyen, 75 km, 800 m klimmen, 1375 m dalen. Over rustige wegen terug van de fjell naar de naaldwouden. In Nesbyen kan de trein naar Oslo genomen worden of nog 200 kilometer doorgefietst worden via Sykkelrute 5.

Kaarten en gidsen

papieren kaarten

• Sykkelruter i Norge, tunnel - og planleggningskart for syklister (1:1.000.000). Deze kaart, met een legenda in vier talen, is onmisbaar bij het plannen van een fietstocht in Noorwegen. Het Noorse fietsroutenetwerk is ingetekend en bij alle tunnels wordt vermeld of er gefietst mag worden. Vanwege de kleine schaal is deze kaart niet geschikt om op te fietsen.
• Freytag & Berndt (1:250.000). Prettig kaartbeeld en veel toeristische info. Alle verharde wegen staan erop. Aan twee kanten bedrukt. Van deze serie zijn de volgende kaarten nodig:
  - Zuid Noorwegen
  - Midden Noorwegen
• Kümmerley & Frey (1:335.000). Een goed alternatief voor de kaart hierboven, met een iets kleinere schaal en aan één kant bedrukt. Van deze serie zijn de volgende kaarten nodig:
  - Zuid Noorwegen
  - Midden Noorwegen

digitale kaarten

• De OpenFietsMap is de allerbeste routable kaart voor gps gebruikers. Met fietsroutes, hoogtelijnen en campings. Gratis te downloaden van www.openfietsmap.nl. 
• De Open Cycle Map is heel geschikt om online een route uit te stippelen. Er zijn ook online fietsroute planners zoals Bike Route Toaster en die op Bike Hike  waarmee je thuis op de computer routes kunt uitstippelen die je als gps-tracks  kunt downloaden.
• Gedetailleerde kaarten van Noorwegen zijn op de volgende websites te bekijken:
  - www.godtur.no
  - http://kart.finn.no (hierop zijn ook luchtfoto's te zien met veel meer detail dan Google Earth)

•  gidsen

• The Rough Guide to Norway. Niet speciaal geschreven voor fietsers, maar wel een goede reisgids met wat meer diepgang en achtergrondinformatie dan vergelijkbare gidsen.
• Diverse fietsgidsjes

Adressen en sites

• www.archiescampings.eu - een enorme hoeveelheid gps-coördinaten van campings, die als points of interest in een gps-ontvanger bewaard kunnen worden
• www.nsb.no - reisplanner Noorse spoorwegen
• http://www.fjord1.no/eng - reisplanner voor lokale bootverbindingen
• http://eng.norled.no - reisplanner voor lokale bootverbindingen
• https://www.kolumbus.no/en  - reisplanner voor bussen en boten
• https://www.skyss.no/en - reisplanner voor bussen en boten