Hoe werkt het 3 lagen systeem?

Het klassieke 3 lagen systeem werd in 1987 gelanceerd door het kledingmerk Odlo onder de naam Athletic Clothing System. Het was gebaseerd op drie lagen, waarbij een onderlaag je huid droog en comfortabel houdt, een tussenlaag zorgt voor isolatie en afvoer van transpiratievocht en tenslotte de buitenlaag die je beschermt ­tegen wind en regen. Slim bedacht in het tijdperk van ­katoenen T-shirts en slobberende joggingbroeken. Sinds de introductie is het 3 lagen systeem in de buitensport de norm geworden voor kledingkeuze voor wandelaars en andere buitensporters, met name in ­koude en natte weersomstandigheden.

#1 Onderlaag: zweetafvoer

Het drie lagen systeem wordt in de praktijk vooral gebruikt voor het boven­lichaam. Voor de benen worden zelden meer dan twee lagen gebruikt, omdat drie lagen bij inspanning snel te warm en zweterig voelen en de bewegingsvrijheid ­beperken. Ook warmteverlies via het hoofd valt buiten het systeem van de drie lagen, terwijl juist het hoofd een belangrijke warmte regulateur is.

Exacte ­gegevens hierover lopen ver uiteen, maar via je hoofd raak je toch circa veertig procent van je lichaamswarmte kwijt. Om hier naar behoefte je isolatie, dan wel je koeling mee te regelen kun je in wisselende samenstelling gebruik maken van een petje, een dunne muts, een dikke muts en een capuchon. Een soort variabel een tot drie lagen systeem eigenlijk. Voor de bescherming van je handen tegen de kou gebruik je meestal een of twee lagen. Decennia lang bepaalden buitensporters hun ­kledingkeus voor het bovenlichaam volgens het drie lagen systeem. Maar de tijd stond natuurlijk niet stil.

#2 Tussenlaag: isolatie

De tussenlaag zorgt voor de juiste hoeveelheid isolatie en moet transpiratievocht goed kunnen door­geven naar buiten. Afhankelijk van je activiteit en van de weersomstandigheden wordt hiervoor ­vanzelfsprekend een dikkere of dunnere tussenlaag gebruikt van materialen zoals polyester, wol of fleece. Bijkomstig voordeel van de verschillende lagen is dat ook de lucht tussen de lagen bijdraagt aan de isolatie en dat vocht beter wordt afgevoerd.

#3 Buitenlaag: wind- en waterdicht

De buitenste laag tenslotte zorgt ervoor dat je regen en wind van het lijf houdt, terwijl tegelijkertijd je transpiratievocht naar buiten wordt afgevoerd. De stof ademt als het ware en noemen we een membraan. Deze ogenschijnlijk tegengestelde combinatie van functies werd voor het eerst mogelijk door toepassing van het ademende Gore-Tex, later gevolgd door een reeks vergelijkbare hightech stoffen als eVENT, Dermizax en SympaTex.

 

Kan het 3 lagen systeem beter?

Sinds de introductie van het 3 lagen systeem is het principe algemeen omarmd en gehanteerd voor het ­samenstellen van outdoorkleding, met name voor het bovenlichaam. Zoals al geschreven: voor de benen wordt het systeem praktisch niet gebruikt en over je hoofd en handen zegt het niets. In de tussenliggende vijfentwintig jaar zijn er aanzienlijke innovaties geweest in materialen en productiemethoden, waardoor we nu kunnen beschikken over hybride onderkleding en softshell jacks.

Vaak hebben we hierdoor genoeg aan twee lagen kleding ­zonder in te boeten aan warmte en comfort. Het aloude 3 lagen systeem blijkt niet meer zo eenduidig als het geweest is, terwijl het idee wat er aan ten grondslag ligt natuurlijk nog onverminderd belangrijk is. Droog en comfortabel direct op je lichaam, voldoende isolatie en bescherming tegen wind en regen.

Werkt het nog steeds?

Sinds de introductie eind jaren tachtig zijn de gebruikte materialen steeds verbeterd. Zo worden bij veel merken onderkleding tegenwoordig zilverionen toegepast om de wat onfrisse geuren tegen te gaan die zich in de eerste generatie technisch ondergoed snel opbouwden. Ook opvallend is de revival van wol voor onderkleding. Het inmiddels populaire merinowol is een prettig aanvoelend natuurlijk materiaal, dat ook als het vochtig is, goed blijft isoleren. De fleece tussenlaag kreeg varianten in de vorm van stretchfleece en windstopperfleece en de ademende buitenlaag werd verder verbeterd met stretch uitvoeringen en het lichtere Packlite Gore-Tex en vergelijkbare stoffen.

Behalve innovaties van de gebruikte materialen, zijn er nu kledingstukken op de markt die de functies van de traditionele lagen combineren. Door het slim ­gebruik van verschillende garens en weefmethoden worden bijvoorbeeld shirts geproduceerd die zowel de functie van onderlaag als van de daarboven liggende ­isolerende laag combineren. Mooie voorbeelden hiervan vind je bij X-Bionic.

2 lagen systeem?

Naast de innovaties van kleding is er nog een belangrijke persoonlijke factor die bepaalt met hoeveel kleding je niet te warm of te koud gekleed bent. Ik merk dat ik vergeleken met anderen om mij heen vaak relatief weinig kleding aan heb. De isolerende tussenlaag laat ik al snel ­achterwege zodra er stevige inspanning geleverd moet worden, zoals met een volle rugzak bergopwaarts lopen.

Door deze combinatie van factoren wordt het aloude drie lagen systeem in de praktijk dan ook vaak teruggebracht tot een twee lagen systeem. En als je denkt dat we nu wel klaar zijn met innoveren en voortschrijdend inzicht, verschijnt Wim Hof, alias The Ice Man, op mijn netvlies. ­Inderdaad, met nul lagen kan het ook, maar omdat het niet zo efficiënt is om iedere keer als je naar buiten gaat eerst door meditatie via je diepere ik je cardiovasculaire systeem zo te programmeren dat je geen last hebt van de kou, laten we deze mogelijkheid in dit artikel verder ­buiten beschouwing.

Softshell

De softshells die de afgelopen tien jaar verschenen, combineren de functies van de traditionele tussenlaag en de buitenlaag. Ze bieden zowel isolatie als bescherming tegen wind en bij een niet al te zware bui blijf je er zelfs droog in. Deze hybride kledingstukken met hun combinatie van functies zorgen ervoor dat je in veel gevallen kunt volstaan met twee lagen kleding. Zeker als je ­bedenkt dat we sinds 1987 over veel ­betere en vaak realtime weerinformatie kunnen beschikken. Blijft het ­volgens buienradar droog de komende paar uur? Laat je regenjack maar in je rugzak en trek een softshell over je ondershirt aan als het hard waait. Begint het over een half uurtje te hozen? Softshell uit, regenjack aan.

De praktijk

Het 3 lagen systeem wordt in de praktijk vooral gebruikt voor het ­bovenlichaam. Voor de benen worden zelden meer dan twee lagen gebruikt, omdat drie lagen bij inspanning snel te warm en zweterig voelen en de ­bewegingsvrijheid beperken. Ook warmteverlies via het hoofd valt buiten het systeem van de drie lagen, terwijl juist het hoofd een belangrijke warmte regulateur is. Exacte gegevens hierover lopen ver uiteen, maar via je hoofd raak je toch circa veertig procent van je lichaamswarmte kwijt.

Om hier naar behoefte je isolatie, dan wel je koeling mee te regelen kun je in wisselende samenstelling gebruik maken van een petje, een dunne muts, een dikke muts en een capuchon. Een soort variabel een tot drie lagen ­systeem eigenlijk. Voor de bescherming van je handen tegen de kou ­gebruik je meestal een of twee lagen. Decennialang bepaalden buitensporters hun kledingkeus voor het bovenlichaam volgens het 3 lagen systeem. Maar de tijd stond natuurlijk niet stil.

3 vragen- systeem

Dit verhaal roept natuurlijk de vraag op of er een meer actueel alternatief kledingsysteem bestaat. En dat alternatief is er! In plaats van standaard uitgaan van de 3 lagen stel je voortaan bij je kledingkeus de volgende 3 vragen:

1. Ben ik comfortabel op mijn lichaam?
2. Blijf ik warm genoeg?
3. Ben ik goed beschermd tegen wind en regen?

Hou bij het beantwoorden van deze drie vragen rekening met de voorgenomen activiteit en de weersomstandigheden. Het beantwoorden van deze vragen werkt niet alleen voor je bovenlichaam, maar net zo goed voor je benen, je hoofd en je handen. Hoog tijd om het 3 lagen systeem los te laten en voortaan het 3 vragen systeem te hanteren:

Comfort – check, warmte – check, bescherming – check.