Fietsen in Engeland en Wales

Engeland fietsland

Weinig landen hebben zo'n lange fietsgeschiedenis als Groot-Brittannië. Uitvinder James Starling bouwde in 1867 het allereerste type fiets waarmee flinke afstanden afgelegd konden worden. Jaren later vroeg de Schotse dierenarts John Boyd Dunlop patent aan op de opblaasbare rubberband, die hij had ontworpen voor de driewieler van zijn zoontje. Ondanks dat de basis voor de moderne fiets in Groot-Brittannië werd gelegd, is fietsen er nog altijd minder ingeburgerd dan in veel andere West-Europese landen, maar wel weer terug van weggeweest. Verstopte wegen, hoge brandstofprijzen en een ongezonde leefwijze hebben ervoor gezorgd dat de fiets weer hip aan het worden is. Tijdens de coronapandemie was de vraag naar fietsen zelfs groter dan het aanbod, met name in grote steden als Londen, waar de fiets steeds meer een goed alternatief voor het openbaar vervoer is geworden.

Fietsen in het Britse verkeer

De belangrijkste afwijkende verkeersregel op de Britse Eilanden is dat je links moet rijden. Anders dan in de meeste Europese landen heeft verkeer dat van rechts komt, hier geen voorrang. Op Britse wegen wordt vrijwel overal met verfstrepen aangegeven wie er voorrang heeft. Er zijn veel gemengde paden (fietsers en voetgangers). Voetgangers hebben hier voorrang op fietsers. Wees alert op loslopende kinderen en honden. Heb geduld en bel bijtijds. Wie gebruik maakt van een achteruitkijkspiegeltje aan het stuur, doet er goed aan deze naar de rechterkant van het stuur te verplaatsen.

Het dragen van een fietshelm is in Groot-Brittannië alleen verplicht voor kinderen tot twaalf jaar, maar ook het overgrote deel van de volwassen fietsers draagt een fietshelm. Britse automobilisten zijn namelijk veel minder gewend aan fietsers dan Nederlandse. Een Brit verwacht geen fietsen. Zorg daarom dat je uitstekend zichtbaar bent. Draag geen donkere kleding en fiets op dezelfde plek waar een auto zou rijden: niet helemaal aan de kant, maar minstens een meter van de wegrand af. Dit dwingt auto's om vaart te minderen op smalle wegen. Ga pas opzij wanneer het veilig is om gepasseerd te worden. Wacht bijvoorbeeld tot zich een uitwijkplaats aandient.

Ook goede remmen zijn onmisbaar. Veel Britse binnenwegen zijn smal, bochtig en onoverzichtelijk door heggen en struiken. Afdalen met hoge snelheid is beslist af te raden, vanwege dat slechte zicht. Ook een bergverzet kan handig zijn, de Britse heuvels zijn vaak pittige kuitenbijters.

National Cycle Network

Het National Cycle Network is een netwerk van bewegwijzerde fietsroutes in onder andere Engeland en Wales. Dit netwerk is een initiatief van Sustrans, een non-profit organisatie die is opgericht om het ongebreidelde gebruik van de auto aan banden te leggen en duurzaam transport - zoals lopen, fietsen en openbaar vervoer - aantrekkelijker te maken. De eerste autovrije fietsroute in Engeland werd in 1986 voltooid. Deze was 24 kilometer lang en door Sustrans aangelegd over een voormalige spoorlijn tussen Bristol en Bath. Meer routes volgden en in 2000 kon het National Cycle Network, dat toen 8.000 kilometer lang was, officieel worden geopend.

In 2019 was dit netwerk uitgegroeid tot 25.000 kilometer en is het ook steeds bruikbaarder voor fietsvakanties geworden. Niet alle fietsroutes in Engeland en Wales zijn even geschikt voor bepakte fietsen. Bij Sustrans heeft jarenlang de nadruk gelegen op uitbreiding en niet op de kwaliteit van de fietsroutes. Het wegdek varieert van perfect tot erbarmelijk. Comfortabele asfaltpaden kunnen abrupt overgaan in steile grind- en modderpaden, die alleen geschikt zijn voor mountainbikes. Berucht zijn ook de vele hekjes die bedoeld zijn om motoren tegen te houden, maar ook voor fietsen met bepakking of een breed stuur hinderlijke barrières zijn. Deze obstakels zijn niet aangebracht door Sustrans, maar door de lokale autoriteiten die de fietsroutes beheren. Rariteiten op Britse fietspaden zijn een geliefd item geworden op de website van de Warrington Cycle Campaign. Van 2001 tot 2019 werd elke maand een dubieuze situatie in beeld gebracht en voorzien van een heerlijk Engels commentaar. Er bestaat nog geen goed overzicht van de begaanbaarheid van Britse fietsroutes voor bepakte fietsers. Op het internet is wel veel bruikbare informatie van fietsers te vinden. Kies als zoekwoord 'cycle route' plus de naam van een plaats, en je krijgt in negen van de tien gevallen een indruk van de fietsroutes in een gebied en de kwaliteit ervan.

In 2020 heeft Sustrans de kwaliteitseisen voor fietsroutes aangescherpt. Een kwart van het fietsroutenetwerk werd als onveilig beoordeeld en niet langer opgenomen in het National Cycle Network. Van de overgebleven 19.000 kilometer bestaat nu 40 procent uit autovrije routes, die vaak over voormalige spoorlijnen of langs kanalen lopen. De resterende 60 procent van het netwerk maakt gebruik van rustige wegen op het platteland en verkeersluwe zones in de steden.

Papieren kaarten

Sustrans Regional Pocket Maps, schaal 1:110.000: Fietsroutenetwerk, hoogtelijnen en steile hellingen worden aangegeven. Ook diverse stadsplattegrondjes en informatie over cafés, winkels en fietsenmakers.

Ordnance Survey Road Map, schaal 1:250.000: redelijk gedetailleerde schaal met hoogtelijnen. Buiten de steden staan alle asfaltwegen erop, maar fietsroutes ontbreken.

Ordnance Survey Landranger, schaal 1:50.000: zeer gedetailleerde topografische kaarten met fietsroutes en hoogtelijnen. Nadeel van deze schaal is dat je voor een fietsvakantie erg veel kaarten nodig hebt.

Gps-kaarten

OpenFietsMap is de allerbeste routable kaart voor gps-gebruikers. Met fietsroutes, hoogtelijnen en campings. Gratis te downloaden kan hier.

Voor degenen die in plaats van een gps-apparaat liever gebruik maken van een smartphone, zijn er navigatie-apps ontwikkeld, die ook offline werken. Mapout is er voor de iPhone en iPad, Osmand en Komoot werken ook op het besturingssysteem Android.

Fietsroute plannen

Handig bij het voorbereiden van een fietsroute door Engeland en Schotland is de site van Bikehike. Klik op ‘course creator’ en selecteer als hoofdkaart OSMcycle voor een overzicht van fietsroutes. Wat deze site zo goed bruikbaar maakt, is de Ordnance Survey kaart rechtsboven in het scherm (de uitsnede hiervan zie je als een rechthoek in de grote kaart links), waarop bij voldoende inzoomen ook de Sustransroutes te zien zijn als groene stippen (rode stippen zijn wandelroutes). Op dit Ordnance Survey kaartje staan ook hoogtelijnen en krijg je een indruk van de befietsbaarheid (asfalt, gravel of wandelpad). Heb je met de course creator een route uitgetekend, dan kun je deze opslaan als gps-track. Een andere routeplanner is die van de Britse fietsersbond Cycling UK. Na het aanklikken van startpunt en eindbestemming verschijnen drie routevarianten: de kortste route, een stillere maar langere route en een compromis tussen deze twee. Dit is een handige manier om snel een bruikbare fietsroute te vinden, maar lastige knelpunten en drukke wegen worden niet altijd vermeden.

Bed and Breakfast

In Engeland en Wales is een ruime keus aan overnachtingsadressen. Het begrip 'Bed and Breakfast' is hier ooit uitgevonden door particulieren, die één of meer kamers in hun woning aan gasten gingen verhuren als goedkoop alternatief voor hotels. Nog altijd zijn deze huizen goed herkenbaar aan het B&B-bord in de voortuin. In het hele land zijn duizenden B&B's te vinden, variërend van simpele rijtjeswoningen tot chique landhuizen. Inrichting en sfeer zijn in B&B's persoonlijker dan in de meeste hotels. Zoals de naam al belooft, kan er altijd ontbeten worden; meestal een uitgebreid warm ontbijt (English breakfast), al kan ook voor een eenvoudiger koud ontbijt (continental breakfast) gekozen worden. Net als in de meeste hotels is er in B&B's voor fietsen altijd wel een veilige plek beschikbaar in een achtertuin, schuur of bezemkast.

Hostel

Goedkoper dan een B&B is een hostel, waar in slaapzalen overnacht wordt. Er zijn jeugdherbergen van de Youth Hostel Assosiation en onafhankelijke hostels en kampeerboerderijen.

Campings

Campings zijn er in alle soorten en maten, variërend van luxe camperparadijzen tot een klein veldje achter een pub. Daarbij zijn ook heel wat campings waar alleen caravans worden toegelaten, waar kampeerders zelf een toilet mee moeten nemen of waar men zonder reservering niet welkom is, ook niet als fietser. Op privégrond mag met toestemming van de eigenaar wildgekampeerd worden, in natuurgebieden is dit niet toegestaan. De Camping & Caravanning Club heeft veel mooie terreinen, waar voor trekkerstentjes in principe altijd plek is. Deze club geeft korting voor houders van de Camping Card International (verkrijgbaar bij sommige kampeerclubs en de Fietsersbond; niet te verwarren met de Camping Key Europe van de ANWB, waar je in Groot-Brittannië als fietskampeerder weinig aan hebt). Heel wat campings hebben ook een gereduceerd tarief voor fietsers en wandelaars, zeker buiten het hoogseizoen. Vraag hiernaar, want bij de receptie worden gasten zonder auto vaak niet herkend. Overigens betekent een bordje 'vol' voor een camping dat er geen plaats meer is voor gemotoriseerde kampeerders. Voor vakantiefietsers en backpackers valt er dan meestal nog wel een plekje te regelen. Hetzelfde geld voor de minimale verblijfsduur van twee of drie nachten, die op steeds meer campings in schoolvakanties en weekends wordt ingevoerd. Een campingbeheerder die voor rede vatbaar is, begrijpt dat zo'n regel onverenigbaar is met een fietsvakantie.

Uitgebreide informatie over zeer veel (maar niet alle) campings in Engeland en Wales te vinden is hier te vinden. Wie beschikt over gps, kan de exacte plek van duizenden campings downloaden als waypoint of point of interest (poi). Steeds meer verschaffers van accommodatie zien graag fietsers als gasten, onder ander te vinden op Beds 4 Cyclists en Cyclists Welcome. De Britse fietsersbond Cycling UK heeft al sinds de oprichting in 1878 een lijst van fietsvriendelijke adressen.

Met de fiets naar Engeland en Wales

De makkelijkste en comfortabelste manier om met een bepakte fiets in Engeland te komen, is per boot. Reserveren is niet verplicht, maar zeker voor de nachtboten wel aan te raden. De volgende veerdiensten zijn goed bereikbaar vanuit Nederland en België:

1. IJmuiden – Newcastle. Deze boot vaart elke nacht. De aankomsthaven ligt circa 15 kilometer van het centrum van Newcastle. Deze stad heeft uitstekende treinverbindingen met Edinburgh en Glasgow. Hou wel een ruime marge aan tussen aankomst van de boot en vertrek van een geboekte trein uit Newcastle. Ontscheping, grenscontrole en het fietstochtje naar Newcastle kan bij elkaar 2 uur duren.
2. Rotterdam Europoort – Hull. Deze boot vaart elke nacht. De aankomsthaven is 6 kilometer ten oosten van het centrum van Hull. Hull heeft een goede treinverbinding met Noord-Wales (met een overstap in Manchester).
3. Zeebrugge – Hull. Ook deze boot vaart elke nacht.
4. Hoek van Holland - Harwich. Dagboot en nachtboot. Zowel in Hoek van Holland als in Harwich is een treinstation naast de veerhaven.
5. Duinkerke – Dover. Dag en nacht om de 2 uur, de overtocht duurt 2 uur. De vertrekhaven ligt 16 km ten westen van Duinkerke, de aankomsthaven ligt aan de rand van Dover.
6. Calais – Dover. Dag en nacht 1 à 2 maal per uur, de overtocht duurt anderhalf uur. Zowel in Calais als Dover ligt het treinstation een paar kilometer van de veerhaven.

Kanaaltunnel met fiets

Wie via de Kanaaltunnel wil reizen, kan op drie manieren een fiets meenemen. Hiervoor moet altijd gereserveerd worden:

• In de eigen auto op de shuttle trein naar Folkestone.
• Tweemaal per dag in een fietsbusje op de shuttletrein naar Folkestone.
• In de snelle Eurostar trein van Brussel naar Londen.

De fiets mee in de trein door Engeland en Wales

Er zijn talloze spoorwegmaatschappijen in Groot-Brittannië, allemaal met eigen regels en variabele tarieven en dienstregelingen. Fietsen kunnen in het algemeen gratis meegenomen worden in de treinen. Op de meeste lange trajecten moet daarvoor wel plaats gereserveerd worden. De Treinreiswinkel verkoopt open retourtickets waarmee je in elke trein naar je bestemming kunt reizen. Deze zijn niet goedkoop, maar dwingen je niet van tevoren vast te leggen met welke trein je wilt reizen. Nog meer vrijheid biedt de Britrail Flexipass, waarmee binnen een maand op twee of meer dagen onbeperkt gereisd kan worden. Wel moet ook met deze Flexipass plaats gereserveerd worden voor fietsen in treinen waar dat verplicht is. Op het internet zijn met enig speurwerk veel goedkopere tickets te vinden, maar die zijn alleen geldig in de geboekte treinen. Hier is te lezen hoe dit boekproces werkt, met als voorbeeld een trein van Harwich naar Cardiff. Alle regels voor het vervoeren van fietsen in Britse treinen zijn ook online te vinden door te Googelen op 'Cycling by Train'.

Tip: op het wereldfietserforum zijn tal van tips en adviezen van vakantiefietsers te vinden over Britse treinen.

Wie vanaf Harwich of Dover met de fiets in de trein naar een ander deel van Engeland wil reizen, zal meestal via Londen moeten reizen. In de volgende gevallen kan Londen omzeild worden:

1. Van Harwich naar Cambridge (en verder). Van Harwich kan rechtstreeks, of met een overstap in Manningtree, naar Cambridge worden gereisd. Online kan zo'n reis bij een Britse spoorwegmaatschappij geboekt worden door in de rechterkantlijn onder 'journey' niets in te vullen maar onder de zoekvelden op 'more options' te klikken. Vul bij 'Avoid' in: 'London'.
2. Van Dover langs de Engelse zuidkust. Ook vanaf Dover kun je buiten Londen om naar diverse plaatsen in Zuid-Engeland reizen door in Ashford over te stappen op een trein naar Brighton of Tonbridge. Vandaar kun je verder reizen naar bijvoorbeeld Portsmouth of Southampton. Sneller is het niet, maar wel goedkoper dan via Londen reizen.

Fietsen door Londen

Wie wel via Londen reist, moet rekening houden met beperkingen in de ochtend- en avondspits. In treinen die 's ochtends tussen 7:00 en 10:00 uur in Londen arriveren en in treinen die 's middags en 's avonds tussen 16:30 en 18:30 uur uit Londen vertrekken, mogen meestal geen fietsen meegenomen worden. Een uitzondering hierop zijn intercitytreinen met gereserveerde fietsplekken. Van Liverpool Street Station (waar de treinen uit Harwich aankomen) zal soms naar Paddington Station (waar treinen naar West-Engeland en Wales vertrekken) gefietst moeten worden. Een 10 kilometer lange fietsvriendelijke route van Liverpool Street naar Paddington is hier te vinden. Of naar Waterloo Station, waar treinen naar Zuid- en Zuidwest-Engeland vertrekken.

Reispapieren

Een gevolg van de Brexit is dat na 1 oktober 2021 de Europese ID-kaart niet langer een geldig reisdocument zal zijn voor een bezoek aan het Verenigd Koninkrijk. Na deze datum is een geldig paspoort nodig voor een toeristisch verblijf van maximaal zes maanden.